Spotkania z nauką. Psychokryminalistyka

„Spotkania z nauką” to cykl całodniowych, otwartych wydarzeń o charakterze popularnonaukowym, organizowanych w siedzibach Uniwersytetu SWPS: Wrocławiu, Poznaniu, Sopocie, Warszawie i Katowicach.

Inicjatywa adresowana jest do wszystkich uczniów i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych, którzy interesują się nauką i sztuką. Głównym założeniem spotkań jest umożliwienie dostępu do nauki szerokiej publiczności, skorzystanie z kilku form i zakresów tematycznych realizowanych działań.

W ramach Spotkania z nauką. Dnia z psychologią, uczniowie będą mieli okazję wziąć udział w zajęciach, które pokażą praktyczne zastosowanie psychologii w różnych aspektach codziennego życia, a także dowiedzieć się więcej na temat studiowania psychologii i możliwości, jakie daje ukończenie tego kierunku studiów. Wydarzenie ma również na celu popularyzację badań naukowych oraz psychologii jako nauki.

Opieka nad uczniami

Podczas spotkań psychologicznych odpowiedzialność za uczniów spoczywa na nauczycielu, z którym uczniowie przyjechali na zajęcia. Uczniowie nadal pozostają pod nadzorem danego pedagoga, tak jak w przypadku zajęć w szkole. Nauczyciele podejmują decyzje o uczestnictwie uczniów w spotkaniach psychologicznych, przesyłając zgłoszenie.

W Polsce co roku dokonywanych jest ponad 700 000 przestępstw kryminalnych. Za każdym z nich stoi człowiek z motywami zbrodni i skomplikowaną ludzką naturą. Studia na kierunku psychokryminalistyka na Wydziale w Katowicach pozwalają poznać specyfikę psychologicznego funkcjonowania i społecznej sytuacji osób, które weszły w konflikt z prawem. Ich program jest tak skonstruowany, aby studenci zdobyli praktyczne umiejętności w zakresie rekonstrukcji zdarzeń, odkrywania drogi od śladu do sprawcy, śledzenia linii życia przestępców, a także poznawanie zasad działania oraz psychologicznych kosztów związanych z pracą służb interwencyjnych i penitencjarnych. 

Uczestnicy Dni z psychokryminalistyką będą mieli okazję wziąć udział w zajęciach, które pokażą praktyczny wymiar studiowania psychokryminalistyki, a podczas Uniwersytet SWPS Tour poznają uczelnię od środka. Nasi studenci pokażą sale, QualLab i sprzęt, które są stałymi elementami uczelnianej infrastruktury, a także miejsca, w których nasi studenci chętnie spędzają czas.

Od lat zadawano sobie pytanie, co wpływa na zachowanie człowieka, jakie czynniki warunkują, że są Osoby, które zawsze dostosowują się do norm, zasad panujących w danym społeczeństwie, potrafią współczuć, są dobrymi kolegami/ koleżankami, radzą sobie z problemami i tym dnia codziennego, i tymi, które nas przygniatają swoim ciężarem i bólem. I są osoby, które mają w sobie dużo gniewu, zapiekłości, złości, nie odczuwają emocji innych, są manipulacyjne i mocno asertywne w relacjach społecznych, dążą do realizowania jedynie własnych zamiarów i celów, często w tych planach krzywdząc swoich bliskich. Co zatem decyduje o tym, kim się stajemy, jakie znaczenie ma proces wychowania i nauczania w tym, czy będziemy niemalże "świętymi", czy przestępcami, a może jest w nas i trochę ze świętości i trochę ze złoczyńcy?

dr Leszek Woszczek – Kierownik Zakładu Psychologii Sądowej w WSZOP w Katowicach. Długoletni pracownik Katedry Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Pełnił rolę członka komitetu i sekretarza merytorycznego ośmiu Ogólnopolskich Konferencji Naukowych organizowanych przez Katedrę Psychologii Klinicznej i Sądowej. Był wykładowcą na Studium Podyplomowym dla biegłych sądowych psychologów. Stworzył oryginalny program z zakresu psychologii zeznań i przesłuchań. Prowadził wykłady i szkolenia z psychologii zeznań i przesłuchań świadków dla Sędziów Sądu Apelacyjnego w Katowicach. Był adiunktem w WSB- NLU i Dyrektorem Instytutu Opiniodawczego. Od 1993 r. pełni funkcję biegłego psychologa.

Zajmuje się problematyką psychologii sądowej, w tym przesłuchań i zeznań świadków. Opracował szereg opinii psychologicznych dotyczących spraw nieletnich oraz spraw rodzinno-opiekuńczych i rozwodowych. Wykonał dziesiątki opinii z zakresu wiarygodności zeznań świadków oraz psychologicznych aspektów przesłuchań.

Autor badań nad zeznaniami dzieci i osób z niepełnosprawnością intelektualną. Prowadzi zajęcia i wykłady w ramach wielu projektów współfinansowanych przez Unię Europejską. Uczestniczył w projektach realizowanych przy wsparciu Szwajcarii w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. W ramach pracy dydaktycznej prowadzi zajęcia z psychologii sądowej, psychologii kryminalistycznej, psychopatologii, psychologii ogólnej, rozwojowej i klinicznej.

Czynniki sytuacyjne należą do grupy czynników zewnętrznych kształtujących Modus Operandi (MO) czyli sposób działania sprawcy. W czasach współczesnych podkreśla się znaczenie ustaleń dotyczących sposobu działania sprawcy. Na ich podstawie dokonuje się łączenia postępowań według kryterium sposobu popełniania przestępstw przez tę sama osobę, czy też typowania sprawców. W wielu przypadkach czynniki zewnętrzne, których nie był w stanie przewidzieć sprawca wpływają w sposób destrukcyjny na przyjęty przez niego MO. Ich oddziaływanie powoduje, że sprawca musi zachować się w sposób znacznie odbiegający od uprzednio przyjętego przez siebie sposobu działania. W trakcie wykładu zostanie poruszona problematyka wpływu czynników zewnętrznych do których należą: zachowanie się pokrzywdzonego, konieczność dostosowania się do zachowań innych osób, czas, warunki atmosferyczne oraz konieczność dostosowania się do topografii terenu. W drugiej części wystąpienia zostaną przedstawione mechanizmy prowadzące do uwikłania ofiary generujące zamglenie kontekstu dokonywanego przestępstwa.

dr Bogdan Lach  – psycholog śledczy, biegły sądowy z zakresu psychologii, jeden z najlepszych profilerów w kraju, specjalista w dziedzinie przestępstw związanych z użyciem przemocy. Jest pierwszym psychologiem śledczym w Polsce, który zajął się profilowaniem przestępców. Jak dotychczas stworzył ponad 400 profili psychologicznych i kryminalistycznych nieznanych sprawców różnych kategorii przestępstw. Emerytowany podinspektor Policji, obecnie pełniący funkcję radcy Wydziału Kryminalnego Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach. W latach 1994-1996 funkcjonariusz Służby Więziennej. Od 1996 roku ekspert KWP w Bielsku Białej, a następnie w 1998 roku koordynator Zespołu Psychologów KWP w Katowicach. Za swoje osiągnięcia został odznaczony złotym Krzyżem Zasługi oraz Oznaką Zasłużony Policjant. Członek Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego oraz Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Autor książek: „Profilowanie kryminalistyczne” (2014) – pierwszej na polskim rynku wydawniczym monografii opisującej warsztat pracy biegłego profilera oraz efektywność profilowania kryminalistycznego w praktyce, „Dzieciobójczynie” (2014) z Przemysławem Słowińskim, „Zbrodnia niedoskonała” (2016) z Katarzyną Bondą, a także kilkudziesięciu publikacji z zakresu psychologii śledczej publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych, m.in. „Polish Psychological Bulletin”. Na Uniwersytecie SWPS prowadzi zajęcia z zakresu profilowania psychologicznego, profilowania kryminalistycznego, psychologii śledczej, psychologii zeznań świadków i wyjaśnień podejrzanych, a także zajęcia dotyczące działalności służb interwencyjnych.

Czym jest sexting? O co chodzi z seksualizacją? Co zagraża nastolatkom w sieci? Jaka jest granica w ujawnianiu siebie w sieci? Czy Instagram i Snapchat mogą zaszkodzić nastolatkowi? Czym są vlogi i jaki jest fenomen sexmasterki? Internet powstał w 1968 roku jako sieć komunikacyjna na wypadek wojny nuklearnej. W ciągu ostatnich dekad z wynalazku technicznego stał się nowym sposobem wyrazu siebie, w pewnym sensie symbolem przejścia od cywilizacji technicznej do wirtualnej. Jest obecnie miejscem dyskusji, przekazu myśli o świecie współczesnym, medium umożliwiającym nie tylko śledzenie świata, ale również jego kreację. Takie źródło informacji może z pozytywnego wynalazku staż się czynnikiem ingerującym w prywatność, zmieniającym relacje interpersonalne, wpływającym na ludzką seksualność. Podczas spotkania prowadząca poruszy tematy związane z seksualnością w internecie, a także odpowie na powyższe pytania.

mgr Aleksandra Żyłkowska – psycholog, edukatorka seksualna, absolwentka psychologii ze specjalnością psychologia kliniczna na Uniwersytecie SWPS w Katowicach. Ukończyła certyfikowane szkolenie z edukacji seksualnej w poradni psychologiczno-seksuologicznej Bliżej Siebie w Gdyni. Jest w trakcie czteroletniego Kursu Systemowej Terapii Rodzin w Ośrodku Psychoterapii w Krakowie. Kurs posiada rekomendację Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Obecnie jest w trakcie specjalizacji z seksuologii klinicznej na podyplomowych studiach Seksuologia Kliniczna na Uniwersytecie SWPS w Katowicach. Pracuje w Zagłębiowskim Centrum Onkologii im. Sz. Starkiewicza w Dąbrowie Górniczej na oddziale ogólno psychiatrycznym, a także na Uniwersytecie SWPS w ramach projektu Strefa Młodzieży. Jest w trakcie stażu w Instytucie Psychoterapii i Seksuologii w Katowicach. Prywatnie miłośniczka podróży.

Czym jest seksualność? Kiedy kształtuje się tożsamość? Jakie są normy seksualne? Po czym poznam, że coś jest ze mną nie tak? Czy mogą mi się podobać chłopcy i dziewczyny? Seksualność jest naturalną, wrodzoną funkcją ludzkiego organizmu jak potrzeba jedzenia czy snu. Wpływa ona na życie człowieka i nieustannie się zmienia wraz z jego rozwojem. Podczas wykładu dowiecie się Państwo jak kształtuje się rozwój psychoseksualny od poczęcia do końca okresu dojrzewania, a także które zachowania są nieadekwatne, a które naturalne w rozwoju każdego człowieka. Prowadząca poda wskazówki jak rozmawiać z nastolatkami o seksualności, a także kiedy podjąć temat i czy to jest nasza rola?

mgr Aleksandra Żyłkowska – psycholog, edukatorka seksualna, absolwentka psychologii ze specjalnością psychologia kliniczna na Uniwersytecie SWPS w Katowicach. Ukończyła certyfikowane szkolenie z edukacji seksualnej w poradni psychologiczno-seksuologicznej Bliżej Siebie w Gdyni. Jest w trakcie czteroletniego Kursu Systemowej Terapii Rodzin w Ośrodku Psychoterapii w Krakowie. Kurs posiada rekomendację Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Obecnie jest w trakcie specjalizacji z seksuologii klinicznej na podyplomowych studiach Seksuologia Kliniczna na Uniwersytecie SWPS w Katowicach. Pracuje w Zagłębiowskim Centrum Onkologii im. Sz. Starkiewicza w Dąbrowie Górniczej na oddziale ogólno psychiatrycznym, a także na Uniwersytecie SWPS w ramach projektu Strefa Młodzieży. Jest w trakcie stażu w Instytucie Psychoterapii i Seksuologii w Katowicach. Prywatnie miłośniczka podróży.

Każdy z nas może stać się ofiarą przestępstwa, które nie zawsze łatwo udowodnić sprawcy. Istnieje niewidzialna granica między normalnością a życiem w pułapce, w której ostatecznie zostajesz tylko Ty … i Twój oprawca. Niewinne spotkanie z drugą osobą może przerodzić się w niebezpieczną grę między dwojgiem osób, w której jedna z nich sprowadza tą drugą do roli ofiary, a sam staje się szantażystą emocjonalnym a nawet stalkerem. Podczas warsztatu zostanie wyjaśnione, na czym polega szantaż emocjonalny, a czym jest stalking. Opisana zostanie psychika szantażysty emocjonalnego i sposób jego postępowania. Zostaną podane różne typy stalkerów i mechanizmy ich działania w relacji do ich ofiary. Nie zostanie pominięta postać ofiary szantażu czy też nękania. Uczestnicy uzyskają kilka wskazówek, jak uchronić się i nie stać się celem potencjalnego szantażysty.

dr Magdalena Rode – doktor nauk humanistycznych z zakresu psychologii, specjalizująca się w dziedzinie psychologii sądowej. Biegły sądowy w zakresie problematyki związanej z procesem karnym i cywilnym. Adiunkt w Zakładzie Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytetu Śląskiego, wykładowca na kierunku Psychokryminalistyka w Uniwersytecie SWPS w Katowicach. Psycholog Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów. Jest autorką kilkudziesięciu publikacji z dziedziny psychologii sądowej oraz penitencjarnej, w tym monografii Style myślenia przestępczego nieletnich. Podstawy teoretyczne i diagnostyczne. Główne zainteresowania to psychologia sądowa, penitencjarna i kliniczna, a szczególnie problematyka zniekształceń poznawczych u osób dokonujących przestępstw oraz formowania się i odtwarzania zeznań małoletnich świadków i ofiar przestępstw. Certyfikowany specjalista w zakresie zarządzania czynnikami ryzyka stalkingu.

Zaginięcia to tajemnicze sprawy kryminalne. Nie wiadomo, co się wydarzyło. Jak szukać osób, które zaginęły? Jakie wersje śledcze przygotować? Co się mogło stać? Podczas warsztatów opowiem o kilku frapujących sprawach dotyczących osób zaginionych. Przedstawię także możliwości współczesnej kryminalistyki w kwestii badania śladów i prowadzenia poszukiwań przy wykorzystaniu psów, dronów, sonarów i georadaru. Będziemy się także zastanawiali nad rolą intuicji, nauki i technologii przy prowadzeniu najtrudniejszych spraw kryminalnych.

dr Joanna Stojer-Polańska – kryminalistyk. Bada ciemną liczbę przestępstw – wykroczeń, które nie są objęte przez statystyki kryminalne wskutek nieujawnienia ich przez organy ścigania. Zajmuje się analizą przypadków zgonów, przy których możliwe są różne wersje śledcze: zabójstwo, samobójstwo lub nieszczęśliwy wypadek. W ramach konkursu eNgage Fundacji na rzecz Nauki Polskiej realizowała projekt „Kryminalistyka, czyli rzecz o szukaniu śladów oraz zwierzętach na służbie”. Jest współautorką interdyscyplinarnej publikacji „Samobójstwa. Stare problemy. Nowe rozwiązania” (2013). Na katowickim wydziale Uniwersytetu SWPS prowadzi zajęcia poświęcone aspektom kryminologicznym i kryminalistcznym ciemnej liczby przestępstw.

Warsztat będzie poświęcony specyfice przestępczości nieletnich. W ramach zajęć zostanie podjęta próba odpowiedzi na następujące pytania: co wiemy o współczesnych nieletnich przestępcach w Polsce? Czy uzasadnione jest twierdzenie, że współcześnie mamy do czynienia ze wzrostem przestępczości nieletnich i jej brutalizacją. Czy obraz medialny nieletniego przestępcy jest zgodny z rzeczywistością? Co sprzyja powstawaniu przestępczości nieletnich? W jaki sposób możemy zapobiegać temu zjawisku? Warsztaty będą się składały z mini wykładu, samodzielnych zadań dla ich uczestników oraz dyskusji.

dr Andrzej Czerkawski – pedagog resocjalizacji, psycholog kliniczny, zajmuje się problematyka resocjalizacji nieletnich, zjawiskami patologii społecznej, możliwościami wykorzystania terapii w resocjalizacji. Pracownik Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Ślady linii papilarnych – potocznie zwane odciskami palców – niemal w każdym odcinku popularnych seriali kryminalnych niezawodnie wiodą śledczych od ofiary przestępstwa do jego sprawcy. Wystarczy oprószyć proszkiem daktyloskopijnym miejsce zdarzenia, zabezpieczyć odcisk, wprowadzić go do programu komputerowego – i voilà – na ekranie komputera pojawia się “winny” wraz z całą kartoteką. Gdyby tylko to było takie proste… Jakie właściwości linii papilarnych pozwalają na ich wykorzystanie w identyfikacji sprawców przestępstwa? Czy odciski palców są równie unikatowe jak kod genetyczny? Jak odróżniać ślady linii papilarnych? Czy daktyloskopia jest niezawodna? Podczas warsztatu uczestnicy dowiedzą się jakie są współczesne możliwości daktyloskopii oraz jak analizować ślady linii papilarnych. Kluczowym “elementem” analizy daktyloskopijnej pozostaje człowiek. A ludzie czasem się mylą. Poznamy również najbardziej spektakularne pomyłki biegłych z zakresu daktyloskopii.

dr Joanna Kabzińska – doktor nauk prawnych o specjalności kryminalistyka i magister psychologii. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problematyki na styku psychologii i prawa, w tym w szczególności psychologii zeznań świadków, psychologii podejmowania decyzji w postępowaniu sądowym, opiniowania sądowo-psychologicznego w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, pomyłek sądowych, psychologii policyjnej. Interesuje się również problematyką strachu przed przestępczością, jego przyczyn i konsekwencji. Na Uniwersytecie SWPS prowadzi zajęcia z psychologii zeznań świadków i wyjaśnień podejrzanych, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz kryminalistyki.

W niewyjaśnionych okolicznościach zaczynają znikać studenci. Co ich łączy? Dlaczego znikają? Co się z nimi dzieje? Kto za tym stoi? Kolekcjoner, to gra edukacyjna przygotowana przez członków Koła Naukowego Criminal Cases. Składa się z 10 etapów, podczas których zadaniem uczestników jest m. in. odpowiedź na powyższe pytania. Udział w grze, to okazja do wcielenia się w role śledczych, których zadaniem jest złapanie sprawcy zniknięć studentów. Dla uczestników zostały przygotowane liczne zagadki oraz zadania, wykorzystujące wiedzę psychokryminalistyczną. Uczestnicy będą również mieli okazję, do przetestowania swoich umiejętności z zakresu kryminalistyki, psychologii oraz nauk pokrewnych. Gra zawiera treści drastyczne.

Alicja Dobrowolska – studentka III roku psychokryminalistyki na Uniwersytecie SWPS, Wydział Zamiejscowy w Katowicach. Współtwórczyni „Studenckiej inicjatywy walki z depresją”, oraz warsztatu pt. „Zabezpieczanie śladów na miejscu zdarzenia”, uczestniczka przedsięwzięć społecznych, edukacyjnych i badawczych. Przewodnicząca Koła Naukowego Criminal Cases. Interesuje się również wpływem społecznym i psychologią reklamy.

Powszechnie uważa się, że kłamcę można rozpoznać po jego zachowaniu. W popularnych poradnikach można przeczytać, że kłamcy nie patrzą w oczy, pocierają nos, czy też często patrzą w lewo. Ale czy tak jest naprawdę? W trakcie warsztatu będzie możliwość poznania mitów związanych z wykrywaniem kłamstwa oraz skutecznych metod i narzędzi służących do oceniania szczerości. Uczestnicy zapoznają się również z nowoczesnymi urządzeniami i technologiami, przy użyciu których można wykrywać kłamstwo.

dr Karolina Dukała – psycholog sądowy. W swojej pracy naukowej zajmuje się głównie psychologią zeznań świadków, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki skuteczności przesłuchań i metod wykrywania kłamstwa. Prowadzi też badania nad psychologią motywacji, w szczególności nad inicjowaniem i podtrzymaniem zaangażowania. Jest współorganizatorką wielu krajowych i międzynarodowych projektów i konferencji, m.in. cyklicznej Cracow Conference of Psychology and Law czy konferencji Autyzm - od nauki do praktyki. Oprócz pracy naukowej zajmuje się głównie popularyzacją wiedzy psychologicznej wśród prawników i funkcjonariuszy służb mundurowych poprzez szkolenia i warsztaty.