Pusta urna. Poczucie wpływu na sprawy lokalne a frekwencja wyborcza
Gdy pytamy Polaków o kwestie polityczne najczęściej wyrażają oni brak zainteresowania lub wylewają falę krytyki na partie i polityków. Ta niechęć przekłada się na niskie poczucie wpływu na to, co dzieje się w kraju i słabą jakość uczestnictwa w życiu publicznym. Polityczna bezsilność i brak zainteresowania polityką idą w parze z wyborczą absencją1 na poziomie krajowym. Natomiast na poziomie lokalnym mieszkańcy mają poczucie politycznego sprawstwa, jednak i to nie przekłada się na większą frekwencję w wyborach samorządowych - podkreśla dr Marta Żerkowska-Balas, socjolog z Uniwersytetu SWPS.
Niechęć do udziału w wyborach parlamentarnych czy prezydenckich tłumaczona jest przede wszystkim przekonaniem badanych, że ich głos nic nie zmieni. Nie chodzi o prawdopodobieństwo wpływu pojedynczego głosu na wynik wyborów, ale o brak wiary, że którakolwiek opcja polityczna pozytywnie wpłynie na ich sytuację. Władza bowiem, niezależnie od pochodzenia, nie słucha ludzi. Jako przykład można podać niespełnione obietnice wyborcze czy obywatelskie inicjatywy ustawodawcze, które, mimo zebrania wymaganej liczby podpisów, „trafiały do kosza.” Z drugiej strony, rozmówcy pytani o to, jakie znaczenie ma dla nich życie w państwie rządzonym demokratycznie, podkreślają najczęściej wagę możliwości wyboru reprezentantów i wprowadzanych w życie polityk2.
Choć poczucie politycznego sprawstwa na poziomie lokalnym skłania naszych rodaków do podejmowania różnego rodzaju prac na rzecz wspólnoty (np. do pracy na rzecz dzielnicy/gminy czy różnych organizacji), przekonanie o możliwości wywierania wpływu na sprawy lokalne nie przekłada się na skłonność do głosowania w wyborach.
dr Marta Żerkowska-Balas, socjolog, Uniwersytet SWPS
Nieco inaczej wygląda kwestia zaangażowania na poziomie lokalnym. Poczucie wpływu na sprawy miasta czy gminy jest znacznie wyższe niż przekonanie o możliwości oddziaływania na sprawy kraju - odsetek wynosi odpowiednio 60 proc. i 40 proc. Natomiast co czwarty ankietowany przekonany jest o możliwości wywierania wpływu wyłącznie na poziomie lokalnym3. Potwierdzają to również badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu SWPS4, z których wynika, że poczucie politycznego sprawstwa jest silne zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, gdzie badani dostrzegają bezpośrednie przełożenie decyzji władz na swoje życie i funkcjonowanie społeczności.
Duże znaczenie ma tu osobista znajomość samorządowców, po których ”wiadomo czego się spodziewać”. Bliskość polityków na poziomie lokalnym wpływa na częstotliwość i skuteczność podejmowanych przez mieszkańców inicjatyw mających na celu wywołanie określonych działań władz. Chętniej też wrzucają oni głos do urny, bo łatwiej rozliczyć włodarzy którzy się nie sprawdzili. Na poziomie lokalnym w małych miejscowościach bardziej widoczne jest też poczucie wspólnoty . Mieszkańcy dużych i średnich miejscowości traktują władze samorządowe podobnie jak władze krajowe: jako odległe od siebie, a ich decyzje jako niemające dużego wpływu na życie codzienne („lokalnie za mało się dzieje, by to miało znaczenie”). Podejmowane na tym poziomie inicjatywy obywatelskie dzieją się w oderwaniu od władz, które stanowią raczej przeszkodę w ich realizacji. Choć poczucie politycznego sprawstwa na poziomie lokalnym skłania naszych rodaków do podejmowania różnego rodzaju prac na rzecz wspólnoty (np. do pracy na rzecz dzielnicy/gminy czy różnych organizacji), przekonanie o możliwości wywierania wpływu na sprawy lokalne nie przekłada się na skłonność do głosowania w wyborach: od lat samorządowcy wybierani są przez mniej niż 50 proc. Polaków.
1 Badania przeprowadzone przez Polskie Generalne Studium Wyborcze - PGSW
2 Badania przeprowadzone przez Polskie Generalne Studium Wyborcze - PGSW
3 Raport„Polacy o samorządach. Opinia publiczna u progu samorządowej kampanii wyborczej”
4 Badania realizowane w ramach projektu “Wiedza polityczna w Polsce”