Wyhoduj, zapakuj, a potem zjedz – proponuje Róża Janusz, absolwentka specjalności industrial design w School of Form Uniwersytetu SWPS. Czy SCOBY – organiczne opakowanie, które po wykorzystaniu można zjeść – zastąpi plastikowe pojemniki i folię spożywczą?

Tsunami plastiku

Plastikowa rewolucja rozpoczęła się w latach 50. ubiegłego wieku, a dziś pożera swoje dzieci. Wtedy zaczęto na masową skalę produkować tworzywa sztuczne, wcześniej zarezerwowane głównie na użytek wojska. Do 2017 roku wyprodukowano ich łącznie 8,3 mld ton – wynika z analiz, które naukowcy Roland Geyer, Jenna R. Jambeck i Kara Lavender Law przedstawili na łamach czasopisma „Science Advances” w 2017 roku. 8,3 mld ton to tyle, co 16 tysięcy najwyższych wieżowców na świecie – znajdującego się w Dubaju Burdż Chalifa, albo 1,3 miliarda samców słoni afrykańskich.

A recycling? Przecież tworzywa sztuczne można przetworzyć – powie ktoś. Autorzy wspomnianej analizy przytaczają mało optymistyczne dane: między 1950 a 2015 rokiem przetworzono zaledwie 9 proc. plastikowych odpadów, 12 proc. spalono, a reszta zasiliła wysypiska śmieci, oceany, lasy.

Oczywiście można powiedzieć, że naukowcy rutynowo „biją na alarm”, i że to tylko liczby. Trudno jednak przejść obojętnie wobec doniesień z 26. Europejskiego Gastroentrologicznego (UEG) w Wiedniu – mikroskopijne cząsteczki plastiku można znaleźć w organizmie człowieka, do którego dostają się wraz z pożywieniem: rybami, owocami morza, solą morską, wodą butelkowaną, a nawet piwem i miodem. A więc plastik zalewa świat. Czy można zapobiec polimerowej apokalipsie?

SCOBY – wyhoduj, zapakuj, zjedz

Na wojnę z plastikiem wyruszył Parlament Europejski, który poparł wprowadzenie w Unii Europejskiej zakazu sprzedaży plastikowych przedmiotów jednorazowego użytku, takich jak słomki, talerze, sztućce, patyczki do uszu. Zakaz ma zacząć obowiązywać od 2021 roku. O świat bez plastiku toczą się też lokalne bitwy, a inicjatorką jednej z nich jest Róża Janusz. W ramach pracy dyplomowej realizowanej w School of Form zaprojektowała SCOBY – organiczne opakowanie na żywność suchą i półsuchą. SCOBY jest jak skórka jabłka – ochrania wnętrze i jest przy tym jadalne. Tak, po wykorzystaniu można je zjeść lub wyrzucić (najlepiej na kompost), i to bez wyrzutów sumienia, bo szybko się rozkłada.

scoby
scoby

Zdjęcia: materiały własne School of Form Uniwersytetu SWPS | SCOBY | Projektantka: Róża Janusz

Opakowanie jest wytwarzane z kombuczy – potocznie nazywanej grzybkiem herbacianym lub grzybkiem japońskim – czyli grupy symbiotycznych kultur drożdży i bakterii. Stąd nazwa SCOBY, będąca skrótem od Symbiotic Cultures of Bacteria and Yeasts.

Kombucza przypomina galaretowaty placek wielkości dłoni dziecka. Cóż, nie wygląda apetycznie, ale tu nie estetyka jest ważna, a działanie grzybka. Dodany do posłodzonej herbaty rozpoczyna proces fermentacji, którego efektem jest smakowity napój probiotyczny, doskonale znany miłośnikom medycyny alternatywnej. W zasadzie nic nowego, ale…

Projektantka postanowiła wykorzystać to, że karmiona odpadami rolniczymi kombucza rośnie warstwowo (jak cebula!) i tworzy membranę na powierzchni płynu. Membranę, czyli opakowanie na drugie śniadanie do pracy! – Kombuczę wkładamy do płynu z cukrami i czekamy na efekt tydzień, maksymalnie dwa tygodnie. Do wzrostu nie wymaga ona światła, sterylnych warunków czy zaawansowanych technologii. Lubi za to ciepło – temperatury w granicach 25 stopni Celsjusza – wyjaśnia projektantka.

Uprawa zamiast produkcji

Opakowanie SCOBY idealnie wpisuje się w zero waste, czyli styl życia, zgodnie z którym człowiek stara się generować jak najmniej odpadów. Bea Johnson, guru bezśmieciowej filozofii, chwali się, że roczne odpady jej czteroosobowej rodziny mieszczą się w jednym słoiku. Być jak Bea – to trudne zadanie. SCOBY może jednak pomóc zredukować ilość odpadów, w tym reklamówek foliowych, których statystyczny Polak zużywa od 250 do 300 rocznie. I to jest konkretna korzyść, ale idźmy dalej.

scoby

Zdjęcia: materiały własne School of Form | SCOBY | Projektantka: Róża Janusz/p>

scoby

Opakowanie SCOBY jest nie tyle produkowane, co uprawiane. Ono rośnie. – Do wyprodukowania opakowań, które rosną, potrzebne są narzędzia – podobnie jak do uprawy rolniczej. Kim w takim razie będzie wytwórca rosnących opakowań? Rolnikiem czy projektantem? – pyta Róża Janusz. – Może rolnika przyszłości nie znajdziemy już tylko na wsi, ale także w miastach, podziemiach, budynkach mieszkalnych, pod wodą, w kuchni, czy nawet na Marsie.

We współpracy człowieka z przyrodą pełno jest – mówiąc eufemistycznie – błędów i wypaczeń. W zasadzie trudno mówić o współpracy, gdy jedna strona eksploatuje drugą. Wynika to pośrednio z dominującego na świecie linearnego systemu gospodarki, w którym najpierw przedmiot się produkuje, potem użytkuje, a następnie jako odpad usuwa. Z tym ostatnim radzimy sobie najgorzej – w końcu te 8,3 mld ton tworzyw sztucznych znikąd się nie wzięło. W gospodarce o obiegu zamkniętym (cyrkularnym) przedmiot się produkuje, użytkuje, a potem zamiast go składować na śmietniku, ponownie włącza do cyklu produkcyjnego.

scoby
scoby

Zdjęcia: materiały własne School of Form Uniwersytetu SWPS | SCOBY | Projektantka: Róża Janus

SCOBY jest eksperymentem z cyrkularnym systemem produkcji, w którym obie strony, natura i człowiek, czerpią korzyści. – Produkcja linearna musi zmienić się na produkcję cyrkularną, gdzie odpad nie istnieje, a jego miejsce zastąpione jest przez surowiec. Uprawianie materiału rosnącego to współpraca z mikroorganizmami na rzecz środowisku, a gdy projektujemy dla środowiska, służymy też człowiekowi jako mieszkańcowi tego ekosystemu – wyjaśnia projektantka. Rolnik uprawia SCOBY i otrzymuje materiał na opakowania. Po ich zużyciu odzyskuje cenny odpad, który dzięki kwaśnemu odczynowi i bogactwu związków mineralnych może być nawozem regulującym PH gleby, karmą dla zwierząt lub napojem probiotycznym.

SCOBY jest eksperymentem z cyrkularnym systemem produkcji, w którym obie strony, natura i człowiek, czerpią korzyści.

„Materiały rosnące”, takie jak SCOBY, są więc realną alternatywą dla syntetycznych opakowań. Tu pojawia się wiele pytań: Czy można je wprowadzić do masowej produkcji? Jak zaprojektować „rośnięcie”? Czy projektant będzie potrafił pracować z materią, która wymyka się standaryzacji?

Wprowadzenie materiałów rosnących na rynek to również wyzwanie dla nas, konsumentów. Bo czy jesteśmy w stanie zaakceptować opakowania, które mają określony zapach i smak? Ze względu na specyfikę materiału opakowania nie są identyczne, daleko im do fabrycznej doskonałości. Możemy przejść nad tym do porządku dziennego dla dobra przyrody? A może nie mamy już wyjścia?

Więcej o projekcie: www.makegrowlab.com.

 

Projektant

Roza kwRóża
Janusz

absolwentka industrial design w School of Form Uniwersytetu SWPS. Jej praca dyplomowa SCOBY była wystawiana w ramach m.in. Dutch Design Festival Edible Invisible, Warsaw Home Talk Growing Materials, London Design Festival Waste Streams, Brussels Design September Polish Trash.

Autor

ewa plutaEwa
Pluta

Artykuły

images/SD_Przyszlosc_projektowania_i_architektury__miedzy_innowacja_a_odpowiedzialnoscia_podcast.jpg

Przyszłość projektowania i architektury – między innowacją a odpowiedzialnością (podcast)

Czy jako społeczeństwo faktycznie potrzebujemy kolejnych, nowo tworzonych przestrzeni? A może warto, dla wspólnego dobra,…
images/SD_UX_Writing_w_praktyce_-_od_slowa_do_sukcesu_podcast.jpg

UX Writing w praktyce - od słowa do sukcesu (podcast)

W erze cyfrowej, gdzie każde kliknięcie i przewinięcie ekranu kryje za sobą historię interakcji, kluczowym…
images/SD_Projektowanie_w_zmieniajacym_sie_swiecie__wyzwania_i_perspektywy_branzy_podcast.jpg

Projektowanie w zmieniającym się świecie – wyzwania i perspektywy branży (podcast)

Kim jest projektant i na czym polega istota projektowania użytkowego w dobie globalizacji, ciągłych zmian…
images/ST_Budowanie_unikalnej_marki_czyli_jak_zdobyc_serca_odbiorcow_webinar.jpg

Budowanie unikalnej marki, czyli jak zdobyć serca odbiorców (podcast)

Jednym z głównych powodów, dla których organizacje potrzebują brandingu w dzisiejszym świecie, jest duże nasycenie rynku produktów…
images/SD_Od_koncepcji_do_okladki__tajniki_projektowania_ksiazek_podcast.jpg

Od koncepcji do okładki – tajniki projektowania książek (podcast)

Popularne powiedzenie mówi, żeby „nie oceniać książki po okładce”, ale z drugiej strony, wszyscy dobrze…
images/SD_Przyszlosc_robocza__integracja_i_edukacja_w_praktyce_projektowej_podcast.jpg

Przyszłość robocza – integracja i edukacja w praktyce projektowej (podcast)

Rozpoznanie potrzeb odbiorcy to fundament każdego udanego projektu. Nic dziwnego, że twórcy wciąż poszukują metod…
images/SD_Jak_planowac_prace_i_zarzadzac_swoimi_projektami_webinar.jpg

Jak planować pracę i zarządzać swoimi projektami? (podcast)

Wchodzimy w nową rzeczywistość, wyciągając wnioski z doświadczeń 2023 roku. Nauczeni na własnych błędach, aspirujemy do bardziej…
images/SD_Cyk__i_zdjecie_w_AI_gotowe._Dlaczego_AI_moze_byc_szansa_dla_zawodu_fotografa.jpg

Cyk – i zdjęcie w AI gotowe. Dlaczego AI może być szansą dla zawodu fotografa?

Jakie są najczęstsze mity dotyczące sztucznej inteligencji, które wpływają na pracę fotografa? W jaki sposób…
images/SD_Kreatywnosc_na_zakrecie__zarzadzanie_czasem_i_intuicja_w_projektowaniu_webinar.jpg

Kreatywność na zakręcie – zarządzanie czasem i intuicją w projektowaniu (podcast)

Czas ucieka, terminy gonią, klient się niecierpliwi, a w głowie – pustka. Jak na złość,…
images/SD_Encyklopedia_Tytusa_w_innowacyjnej_formie_-_oczami_projektantow_webinar.jpg

Encyklopedia Tytusa w innowacyjnej formie - oczami projektantów (podcast)

"Tytusopedia" jest trzyczęściową publikacją skupiającą komiksy autorstwa Papcia Chmiela, publikowane pierwotnie w "Świecie Młodych", przedstawiające…

Zobacz także

Group 426 strefa zarzadznia logo 05 logo strefapsyche logo white kopia logo white kopia