Dobro tkwi w szczegółach - psychologiczna siła życzliwości
Życzliwość. Czym jest? Większość z nas, całkiem intuicyjnie powie, że to zrobienie czegoś miłego. Czegoś dobrego. Dla innych. Niektórzy zwrócą uwagę, że można być życzliwym i dobrym także dla samego siebie. Czy życzliwość jest trudna? Nie. Jest łatwa. Jest tak łatwa i często tak prozaiczna, że zupełnie o niej zapominamy. O małych prostych gestach i o ich niesamowitej sile opowiada psycholog Anna Cwojdzińska.
Empatia i współczucie
Czym życzliwość jest? Wg Random Acts of Kindness Foundation, amerykańskiej fundacji, propagującej ideę życzliwości, jest to „naturalna właściwość, wyrażana poprzez akty dobrej woli, odzwierciedlające troskę o siebie i innych”. Jednym z jej głównych źródeł są empatia i współczucie – te, które odczuwamy w stosunku do innych, ale także takie, które jesteśmy w stanie skierować do siebie samych. W niektórych formach terapii, na przykład w Terapii Akceptacji i Zaangażowania (ACT) pojawiają się konstrukty, jak self – compassion, czyli zdolność do życzliwego dbania o siebie. Zdolności te są uznawane za kluczowy czynnik dla psychologicznego i społecznego dobrostanu, dodatkowo empatia jest ujemnie skorelowana z agresją i przemocą (Arbour, Signal, & Taylor, 2009), co oznacza, że im bardziej jesteśmy empatyczni tym mniejsze mamy skłonności do krzywdzenia innych.
Zdrowie
Chodzi jednak i o zdrowie jednostki. W badaniu skuteczności programu rozwijającego zdolność współodczuwania z sobą samym „Making friends with yourself” (Zostań swoim przyjacielem) okazało się, że wśród uczestników zanotowano poprawę w zakresie objawów obniżonego nastroju, niższy poziom lęku i niepokoju oraz niższy spostrzegany poziom stresu, za to wyraźnie wzrosła nie tylko zdolność współodczuwania z sobą samym oraz poziom satysfakcji z życia (Bluth, Gaylord, Campo, Mullarkey, & Hobbs, 2016). Poczuli się lepiej, gdy nauczyli się, że warto się sobą zaopiekować, gdy otrzymali wiedzę na temat tego, jak to zrobić.
Celowe życzliwe działanie na rzecz innych i zauważanie życzliwości w zachowaniach innych osób ma pozytywny wpływ na poziom zdrowia psychicznego, włączając w to zmniejszenie objawów depresyjnych, zwiększenie subiektywnie spostrzeganego poziomu szczęścia oraz satysfakcji z życia.
Anna Cwojdzińska, psycholog, Uniwersytet SWPS
Wdzięczność
Za jedną z odsłon życzliwości można uznać także wdzięczność. Może to życzliwe podziękowanie w stosunku do świata? W każdym razie jest ona silnie powiązana z życzliwością i ma podobny efekt. Badania wskazują, że wyrażanie wdzięczności podnosi poziom dobrostanu (Froh et al., 2014), zwłaszcza w przypadku osób, które nie są w zbyt dobrym nastroju (Froh, Kashdan, Ozimkowski, & Miller, 2009). Robienie dobrych rzeczy dla wielu z nas jest też po prostu okazją do zrobienia czegoś nowego. To sprawia, że fundujemy sobie trening elastyczności, zwiększa się nasza zdolność adaptowania się do zmieniających warunków. Obie te rzeczy – dobro i rzeczy nowe w odpowiednim natężeniu, także podnoszą poziom satysfakcji z życia (Buchanan, 2010). Literatura dotycząca rozwoju sugeruje, że trening współczucia i uważności w okresie dorastania może promować zachowania prospołeczne, empatię, zdolność przyjmowania perspektywy innych osób, oceniania siebie i innych ze współczuciem oraz wpływają korzystnie na zdolność samo-regulacji i świadomość emocji. Wdzięczność natomiast ma zarówno natychmiastowe, jak i długoterminowe skutki powiązane ze wzrostem optymizmu, dobrostanu, poczucia satysfakcji z życia (Kaplan, deBlois, Dominguez, & Walsh, 2016). Podejmowanie zachowań prospołecznych podnosi także stopień w jakim jesteśmy akceptowani przez grupę oraz, co w tym kontekście dość zrozumiałe zwłaszcza przypadku osób w okresie dorastania - subiektywny dobrostan (Layous, Nelson, Oberle, Schonert-Reichl, & Lyubomirsky, 2012).
Życzliwość a poczucie szczęścia
Badania z udziałem osób dorosłych pokazują, że celowe życzliwe działanie na rzecz innych i zauważanie życzliwości w zachowaniach innych osób ma pozytywny wpływ na poziom zdrowia psychicznego, włączając w to zmniejszenie objawów depresyjnych, zwiększenie subiektywnie spostrzeganego poziomu szczęścia oraz satysfakcji z życia. Praktykowanie współczucia natomiast powiązane jest ze zwiększeniem poziomu pozytywnego afektu, poczucia łączności z innymi oraz podniesienia poziomu osobistych zasobów, jak zdrowie somatyczne, poczucie sensu życia, samoakceptacji, uważności i pozytywnych relacji z innymi (Kaplan et al., 2016).
Zarazić życzliwością?
Nie od dziś w psychologii wiadomo, że zarażamy się złymi emocjami (Dishion & Tipsord, 2011) – czy jesteśmy w stanie zarażać się także tymi dobrymi? W dużym stopniu tak. Rodzina, na przykład, ma wpływ na kształtowanie postaw. Wiemy, że styl wychowania wpływa na zdolność do regulacji emocji (Morris, Silk, Steinberg, & Robinson, 2009), a postawa uważności i zaangażowania może mieć pozytywny wpływ na radzenie sobie w rodzinie z trudnymi zachowaniami dzieci (Bögels, Hellemans, van Deursen, Römer, & van der Meulen, 2014). Zgodnie z teorią modelowania społecznego, dzieci obserwujące życzliwe zachowania rodziców, same mają większą tendencję do ich podejmowania. Co więcej – jeśli w ich szkole, klasie, grupie kolegów obowiązuje podobna norma, sprawia to, że działanie na rzecz dobra innych staje się wręcz oczywistością. Dla wielu rodziców ważne jest to, jak ich dzieci radzą sobie w szkole. Okazuje się, że rozwijanie kompetencji społeczno – emocjonalnych jest kluczem do sukcesu w szkole i w życiu. Liczne badania wskazują, że wysoki poziom kompetencji społecznych i emocjonalnych jest powiązany z wyższym poziomem dobrostanu i lepszymi wynikami w nauce, podczas gdy trudności w tym zakresie mogą prowadzić do całej gamy problemów osobistych, społecznych i związanych z nauką (Durlak, Weissberg, Dymnicki, Taylor, & Schellinger, 2011). Dzieci, które są empatyczne i troskliwe, podejmują aktywności prospołeczne, lepiej wypadają w czasie oceny dojrzałości społecznej i poziomu umiejętności społecznych, badane następnie testami gotowości szkolnej są też oceniane jako bardziej „poznawczo gotowe” do podjęcia nauki szkolnej (Hyson & Taylor, 2011). Jest to jeden z powodów, dla których rośnie zainteresowanie nauczaniem życzliwości w szkołach (Kaplan et al., 2016). Wiedza o tym, że czynione dobro do nas wraca nie jest niczym nowym. Ludzkość wie to od tysięcy lat. Mówią o tym religie, zwraca na to uwagę filozofia. Teraz także nauka dostarcza nam dowodów na to, że dobre uczynki, przyjazne nastawienie, życzliwa troska o siebie i innych są tym, co czyni nasze życie pełnym, sensownym, tym co sprawia, że czujemy się dobrze. Wystarczy miłe słowo. Wystarczy uśmiech. Wystarczy spojrzenie. I możemy zmieniać świat.
Bibliografia
Arbour, R., Signal, & Taylor, &. (2009). Teaching Kindness: Th e Promise of Humane Education. Society and Animals, 17, 136–148. http://doi.org/10.1163/156853009X418073
Bluth, K., Gaylord, S. A., Campo, R. A., Mullarkey, M. C., & Hobbs, L. (2016). Making friends with yourself: A mixed methods pilot study of a mindful self-compassion program for adolescents. Mindfulness, 7, 479–492. http://doi.org/10.1007/s12671-015-0476-6
Bögels, S. M., Hellemans, J., van Deursen, S., Römer, M., & van der Meulen, R. (2014). Mindful parenting in mental health care: Effects on parental and child psychopathology, parental stress, parenting, coparenting, and marital functioning. Mindfulness, 5(5), 536–551. http://doi.org/10.1007/s12671-013-0209-7
Buchanan, K. E. (2010). Acts of Kindness and Acts of Novelty Affect Life Satisfaction, 150(3), 235–237.
Dishion, T., & Tipsord, J. (2011). Peer contagion in child and adolescent social and emotional development. Annu Rev Psychol, (62), 189–214. http://doi.org/10.1146/annurev.psych.093008.100412.Peer
Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. (2011). The impact of enhacing students’ social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Development, 82(1), 405–432. http://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01564.x
Froh, J. J., Bono, G., Fan, J., Emmons, R. A., Henderson, K., Harris, C., … Wood, A. M. (2014). Nice thinking! An educational intervention that teaches children to think gratefully. School Psychology Review, 43(2), 132–152. http://doi.org/10.1007/s10902-005-3648-6
Froh, J. J., Kashdan, T. B., Ozimkowski, K. M., & Miller, N. (2009). Who benefits the most from a gratitude intervention in children and adolescents? Examining positive affect as a moderator. The Journal of Positive Psychology, 4(February 2013), 408–422. http://doi.org/10.1080/17439760902992464
Hyson, M., & Taylor, J. L. (2011). Caring about caring: What adults can do to promote young children’s prosocial skills. YC Young Children, 66(4), 74–83. Kaplan, D. M., deBlois, M., Dominguez, V., & Walsh, M. E. (2016). Studying the teaching of kindness: A conceptual model for evaluating kindness education programs in schools.
Evaluation and Program Planning, 58, 160–170. http://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2016.06.001
Layous, K., Nelson, S. K., Oberle, E., Schonert-Reichl, K. A., & Lyubomirsky, S. (2012). Kindness Counts: Prompting Prosocial Behavior in Preadolescents Boosts Peer Acceptance and Well-Being. PLoS ONE, 7(12), 7–9. http://doi.org/10.1371/journal.pone.0051380
Morris, A. S., Silk, J. S., Steinberg, L., & Robinson, L. R. (2009). The Role of the Family Context in the Development of Emotion Regulation Amanda. Soc Dev, 16(2), 1–26. http://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2007.00389.x.The