Nowe postępy w walce z depresją
Zaburzenia depresyjne dotykają milionów ludzi. Pomimo wielu badań prowadzonych od lat, działanie mózgu w depresji nadal nie jest dobrze rozumiane. Aby ocenić wiarygodność najpopularniejszego elektrofizjologicznego wskaźnika depresji (wskaźnik czołowej asymetrii w paśmie alfa, ang. frontal alpha asymmetry), naukowcy z Uniwersytetu SWPS przeprowadzili analizy związku pomiędzy występowaniem depresji, a zmienionym funkcjonowaniem kory czołowej mózgu.
Zespół naukowców przeprowadził 270 analiz w ramach 5 niezależnych badań, z których wynika, że uznanie asymetrii czołowej kory mózgowej za oznakę zaburzeń depresyjnych nie jest wystarczająco uzasadnione. Okazuje się, że asymetria czołowa kory mózgowej nie powinna być traktowana jako wiarygodny wskaźnik w badaniach nad naturą depresji. Analizy te przeprowadzono w odpowiedzi na popularne w literaturze naukowej od ponad 40 lat założenie, że takie zaburzenia przejawiają się w zmienionej symetrii fal mózgowych w korze czołowej. Ta zaburzona symetria była powszechnie mierzona za pomocą wskaźnika asymetrii czołowej alfa – obliczanego przez porównanie sygnału EEG zarejestrowanego z elektrod umieszczonych nad lewym i prawym obszarem czołowym. Chociaż wiele wcześniejszych badań wykazało, że pacjenci z depresją mają podwyższoną asymetrię czołową alfa, naukowcy z Uniwersytetu SWPS zwracają uwagę, że metodologia stosowana w wielu z tych badań nie jest zgodna z aktualnymi zaleceniami. Wykorzystując bardziej zaawansowane metody analizy, wykazali, że uznanie asymetrii czołowej alfa za istotny biomarker depresji wydaje się zbyt pochopne.
Jednym z popularniejszych podejść do zaburzeń depresyjnych jest opisywanie ich w kontekście zmienionej asymetrii kory czołowej mózgu. Stosowany do tego wskaźnik asymetrii czołowej polega na obliczeniu różnicy mocy fal alfa w sygnale EEG pochodzącym z elektrod znajdujących się po lewej i prawej stronie obszarów czołowych. Wskaźnik ten nie doczekał się zastosowań klinicznych, a w najnowszej literaturze pojawia się coraz więcej głosów sugerujących, że związek między asymetrią czołową a depresją nie jest tak silny, jak niegdyś przypuszczano – tłumaczy dr Aleksandra Kołodziej.
Perspektywy na przyszłość
Celem badaczy z Uniwersytetu SWPS była walidacja asymetrii czołowej alfa jako wskaźnika zaburzeń depresyjnych. Postawili na podejście wielościeżkowe (ang. multiverse), które polega na przeprowadzeniu dużej liczby różnych analiz i sprawdzeniu, ile z nich potwierdza badane zjawisko. Wykorzystali pięć niezależnych zbiorów danych EEG liczących łącznie 388 uczestników i przeprowadzili 270 analiz. Niemal wszystkie analizy przeprowadzone przez naukowców wykazały, że nie ma istotnego związku pomiędzy asymetrią czołową alfa a depresją. Badacze zwracają uwagę na pewien istotny szczegół, który może stanowić ciekawą perspektywę na przyszłość. Okazuje się, że związek między asymetrią alfa a depresją może być silniejszy, gdy szacuje się neuronalne źródło sygnału EEG, zamiast polegać wyłącznie na danych z poziomu elektrod. Sugeruje to, że przyszłe badania powinny wykorzystywać bardziej zaawansowane techniki, które próbują wnioskować o rzeczywistym sygnale mózgowym, który jest odpowiedzialny za aktywność zarejestrowaną na elektrodach EEG. Autorzy proponują również inne wskazówki, które mogłyby poprawić jakość i wiarygodność analizy danych w badaniach EEG nad depresją.
Kryzys replikacyjny
Jak przyznają badacze, ich wyniki wpisują się w bardziej ogólny problem kryzysu replikacyjnego w dziedzinie psychologii i neuronauki, który był elementem dyskusji naukowych w ciągu ostatnich kilku lat. Źródłem tego kryzysu jest obserwacja, że wyniki uzyskane przez jedną grupę naukowców często nie mogą być odtworzone przez inne zespoły w niezależnym eksperymencie. Szacuje się, że co najmniej 50% opublikowanych efektów różnych badań nie daje się powtórzyć.
Badanie „No relationship between frontal alpha asymmetry and depressive disorders in a multiverse analysis of five studies” zostało przygotowane przez zespół psychologów: dr Aleksandrę Kołodziej, dra Mikołaja Magnuskiego, Anastasię Ruban z Uniwersytetu SWPS oraz prof. Anetę Brzezicką, współpracującą również z Cedars-Sinai Medical Center Department of Neurosurgery w Stanach Zjednoczonych.
Z pełną wersją artykułu prezentującego wyniki badań można zapoznać się na stronie serwisu eLife: https://elifesciences.org/articles/60595
