Nawet przedszkolak rozpozna hipokrytę
Nawet dzieci w wieku przedszkolnym są w stanie rozpoznać hipokrytę. I podobnie jak dorośli nie mają o takich osobach najlepszego zdania: oceniają je gorzej od innych ludzi łamiących powszechnie przyjęte zasady – wynika z badania przeprowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu SWPS.
Ludzie jako gatunek wysoce społeczny potrzebują innych, aby przeżyć i się rozwijać. A skoro stawiamy na współpracę z otoczeniem i tworzenie trwałych relacji, wiedza, z kim warto kooperować, a kogo unikać, jest szczególnie cenna. Na szczęście ewolucja wyposażyła nas w umiejętności pozwalające ocenić moralne poczynania innych. Jednym z elementów takiej oceny może być określenie, na ile jest prawdopodobne, że ktoś nas oszuka. Z takiego podejścia wynika, że osoby, które deklarują się jako moralne, a potem postępują inaczej, mogą stanowić zagrożenie.
Z badań przeprowadzonych na dorosłych wypływa wniosek, że ludzie posługujący się moralną hipokryzją – a więc osoby, które nie tylko postępują w sposób niemoralny, ale i wbrew temu, co deklarują – są oceniani jako gorsi niż ludzie niemoralni, ale pozbawieni hipokryzji1. Dzieje się tak dlatego, że nie tylko łamią zasady moralne, ale i zdradzają swoje wartości, co naraża ich na jeszcze większe społeczne potępienie. Wiele badań wskazuje, że takich hipokrytów ocenia się gorzej od osób, których postępowanie nie stoi w sprzeczności z deklarowanymi opiniami, postrzegając ich jako kłamliwych i niegodnych zaufania2.
Taki mały, a pozna się na człowieku
Naukowcy już dawno zaobserwowali, że dzieci są wyjątkowo wyczulone na niemoralne zachowania innych i preferują postawy prospołeczne3. Niektóre badania sugerują, że swoją opinię najmłodsi budują na podstawie obserwacji zachowania danej osoby, a także opinii innych4. Dzieci od najmłodszego wieku unikają osób, które łamią ustalony powszechnie porządek. Szczególnym typem takich ludzi są osoby uciekające się do hipokryzji moralnej.
Istnieje niewiele badań określających, czy dzieci są w stanie rozpoznać moralną hipokryzję i jak to wpływa na ich osąd, dlatego naukowcy z Uniwersytetu SWPS - dra Katarzyna Myślińska-Szarek z Wydziału Psychologii w Sopocie Uniwersytetu SWPS i dr Wiesław Baryła, prof. USWPS, prodziekan ds. dydaktycznych z Wydziału Psychologii w Sopocie - postanowili przyjrzeć się tej kwestii. Przeprowadzili trzy eksperymenty w ramach swojego badania, opisanego w artykule „Unmasking Moral Hypocrisy: How Preschoolers Perceive and Judge Moral Hypocrites” w czasopiśmie „Developmental Science”.
Znalezienie odpowiedzi na te pytania ma znaczenie nie tylko dla psychologii rozwojowej i społecznej, ale może również dostarczyć wyjaśnień, skąd biorą się osądy dorosłych na temat hipokryzji moralnej.
dra Katarzyna Myślińska-Szarek z Wydziału Psychologii w Sopocie Uniwersytetu SWPS
W serii eksperymentów naukowcy pracowali z dziećmi w wieku 4-6 lat. W jednym z nich przedszkolaki oglądały wideo z udziałem pacynek w kształcie zwierząt, w którym jedna budowała wieżę z klocków, a druga następnie ją psuła. Jedna z pacynek reprezentowała postawę hipokryzji moralnej, a więc pozornie przestrzegała norm moralnych, ale jej zachowanie temu przeczyło. Dzięki zamianie ról w scenkach naukowcy byli w stanie potwierdzić postawione hipotezy: dzieci gorzej oceniały hipokrytów od postaci, które po prostu zachowały się niewłaściwie, burząc budowle, a co więcej - gorzej oceniały całe zdarzenie z udziałem tych pierwszych. Eksperyment potwierdził, że dzieci odróżniają hipokrytów od innych osób i podobnie jak dorośli oceniają ich bardziej negatywnie. Drugi eksperyment wykazał z kolei, że hipokryci są postrzegani gorzej ze względu na sprzeczne sygnały, które wysyłają otoczeniu.
Jak to wykorzystać: współpraca i zaufanie społeczne
Praca naukowców z USWPS wnosi nową wiedzę do dziedziny badań nad ludzką moralnością, m.in. do teorii o hipokryzji moralnej, dowodząc m.in., że dzieci – tak jak dorośli – oceniają naganne zachowanie hipokrytów gorzej niż postępowanie innych.
– Kluczowe jest też zrozumienie znaczenia negatywnej oceny takich osób w kontekście podejmowania współpracy. Hipokryzja moralna zagraża pracy w grupie, podważając zaufanie. Dodatkowo hipokryci wysyłający mylne sygnały zakłócają integralność grupy, która jest niezbędna do współpracy – mówi psycholożka.
Badacze zwracają uwagę, że warto spojrzeć na wyniki eksperymentów szerzej, np. w kategoriach budowania zaufania społecznego. Wczesne wykrywanie hipokryzji może być ważną funkcją poznawczą, umożliwiającą dzieciom lepsze odróżnianie osób wartych i niegodnych zaufania w ich otoczeniu. Podobna wrażliwość może wynikać z potrzeby właściwego rozpoznawania sojuszników.
Naukowcy konkludują, że bardzo ważna jest też autentyczność i konsekwencja w edukowaniu najmłodszych w dziedzinie moralności, a opiekunowie powinni zwracać baczną uwagę na to, czy ich działania są spójne z deklaracjami, bo – jak się okazuje – dzieci są uważnymi obserwatorami moralnej integralności.
1Effron, D. A., H. R. Markus, L. M. Jackman, Y. Muramoto, and H. Muluk. 2018. “Hypocrisy and Culture: Failing to Practice What You Preach Receives Harsher Interpersonal Reactions in Independent (Vs. Interdependent) Cultures.” Journal of Experimental Social Psychology 76: 371–384. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2017.12.009.
2Jordan, J. J., R. Sommers, P. Bloom, and D. G. Rand. 2017. “Why Do We Hate Hypocrites? Evidence for a Theory of False Signaling.” Psychological Science 28, no. 3: 356–368. https://doi.org/10.1177/0956797616685771.
3Surian, L., and L. Franchin. 2017. “Toddlers Selectively Help Fair Agents.” Frontiers in Psychology 8. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00944.
4Liberman, Z., and A. Shaw. 2020. “Even his friend said he's bad: Children think personal alliances bias gossip.” Cognition 204. https://doi.org/10.1016/j.cognition.2020.104376.
Te artykuły mogą
cię zainteresować
