Twórczość – prezent dla dziecka na całe życie
We współczesnym świecie, gdzie tempo zmian i nieprzewidywalność zacierają obraz przyszłości, w wielu obszarach życia – w tym zawodowym, na znaczeniu zyskują umiejętności związane z szeroko pojętą twórczością. Jakie korzyści może przynieść budowanie twórczego potencjału dziecka? Być może to właśnie przestrzeń do odkrywania siebie – do eksplorowania, tworzenia i przeżywania będzie najlepszym prezentem, jaki możemy podarować dzieciom z okazji ich święta. Czym jest twórczość i jak wspierać twórcze wychowanie dziecka – wyjaśnia dr Joanna Kwaśniewska, psycholożka z Uniwersytetu SWPS i autorka książki „21 kluczy do twórczego życia dziecka”.
Twórczość często kojarzona jest z talentami artystycznymi: malarstwem, muzyką, tańcem czy literaturą. Tymczasem, według współczesnej psychologii, objawia się ona w wielu różnych dziedzinach naszego życia. Twórczość to coś więcej niż sztuka – to zdolność do nieszablonowego myślenia i budowania sprawczości, umiejętność rozwiązywania problemów i wyrażania siebie, a także elastyczność w działaniu oraz gotowość do podejmowania ryzyka.
Twórczość artystyczna to tylko jedna z domen twórczości. Ma ona szczególną rolę, ponieważ poprzez swobodne i kreatywne wyrażanie siebie w sztuce możemy odzwierciedlić to, co nam w duszy gra i dokonać ekspresji naszych uczuć i emocji. Pozwala nam to uświadomić sobie, co tak naprawdę przeżywamy, a czasami oczyścić się z różnych negatywnych przeżyć. Natomiast człowiek może być przecież kreatywny wszędzie tam, gdzie potrzebne są jego pomysły i zdolność rozwiązywania problemów. Tworzenie oznacza wprowadzanie w życie tego, czego nie było wcześniej, a to daje nieograniczoną liczbę obszarów, gdzie można wyrazić siebie.
dr Joanna Kwaśniewska, psycholożka z Wydziału Psychologii w Warszawie Uniwersytetu SWPS i autorka książki „21 kluczy do twórczego życia dziecka”
Cenne kompetencje na całe życie - prezent nie tylko z okazji Dnia Dziecka
Rozwijanie twórczości u dziecka to inwestycja w jego przyszłość – nie tylko zawodową, ale przede wszystkim emocjonalną i społeczną. Jak twierdzi autorka książki „21 kluczy do twórczego życia dziecka”, wspierając twórczy rozwój dziecka, wzmacniamy wiele jego cech, budujemy kompetencje w różnych obszarach i dajemy mu do ręki rozmaite umiejętności, z których będzie mogło korzystać przez całe swoje życie. Niezależnie od tego, w jakim kierunku się ono potoczy.
– Wyposażając malca w kompetencje niezbędne do twórczości, dajemy mu prezenty, których nie można kupić w galerii handlowej ani za pośrednictwem luksusowej strony internetowej. To m.in.: poczucie osobistej siły i sprawczości, pasja, umiejętność generowania wielu pomysłów i co za tym idzie dożywotni karnet na radzenie sobie z własną bezradnością, ale także poczucie wewnętrznej swobody, odporność psychiczna, umiejętność rozwiązywania problemów czy opanowania stresu, jak też sposób na ekspresję emocji i, co się z tym wiąże, lepsze psychiczne, a w konsekwencji fizyczne zdrowie – mówi dr Joanna Kwaśniewska.
Kreatywność to za mało – jak rozwijać twórczy potencjał dziecka?
W potocznym języku terminy „twórczość” i „kreatywność” często używane są zamiennie. Jednak w świetle badań psychologicznych warto rozróżnić te pojęcia. Według trójczynnikowej koncepcji twórczości autorstwa prof. Teresy Amabile, amerykańskiej psycholożki i badaczki z Harvard Business School, kreatywność to tylko jeden z elementów twórczości. Stanowi ona potencjał umysłowy – zdolność do generowania oryginalnych i wartościowych pomysłów. To zatem zdolność poznawcza, która pozwala myśleć nieszablonowo, dostrzegać nietypowe powiązania i proponować innowacyjne rozwiązania. Aby mówić o twórczości potrzebne są jeszcze dwa czynniki: wiedza dziedzinowa, czyli znajomość konkretnej tematyki lub obszaru, w którym działamy oraz motywacja wewnętrzna, czyli chęć do działania wynikająca z pasji, ciekawości lub osobistego zaangażowania. Co to oznacza w praktyce? Same zabawy rozwijające wyobraźnię nie wystarczą. Dziecko potrzebuje również możliwości zdobywania wiedzy i – co równie ważne – przestrzeni do działania z własnej woli i autentycznej chęci, a nie pod presją zewnętrznych oczekiwań.
Czy twórczość wymaga odpowiednich warunków?
Wspieranie twórczości dziecka nie wymaga szczególnych umiejętności od rodzica czy opiekuna. Jednak do jej rozwoju potrzebne są odpowiednie warunki. Jak je stworzyć? Odpowiedź leży w balansie pomiędzy zapewnieniem dziecku bezpieczeństwa a stawianiem wyzwań.
– Dziecko potrzebuje zarówno poczucia akceptacji i stabilności, jak i impulsów do przekraczania granic i podejmowania ryzyka. Wielu psychologów zauważyło, że optymalny rozwój dziecka w rodzinie można wyjaśnić poprzez obecność przeciwstawnych procesów. Tego typu modele rozwoju opierają się przykładowo na takich dychotomiach, jak: wymagania i responsywność, kontrola ego i elastyczność ego, miłość i dyscyplina, bezpieczeństwo psychiczne i wolność psychiczna, połączenie i indywidualność oraz wspieranie emocjonalne i wspieranie poznawcze – mówi psycholożka.
W tym kontekście współczesny rodzic może łączyć w sobie cechy archetypicznej matki – otulającej ciepłem i troską – oraz ojca – pokazującego świat i stawiającego wyzwania. Niezależnie od płci, każdy dorosły może być jednocześnie opoką i przewodnikiem pokazującym nowe możliwości.
Każdy może być twórczy
Najbardziej popularna definicja twórczości wyznacza dwa kryteria, które muszą zostać spełnione, aby pomysł lub dzieło zostało uznane za twórcze. Musi być ono nowe i wartościowe. Jak jednak zauważa dr Joanna Kwaśniewska, twórczość to nie tylko dzieła wielkich artystów. Każdy człowiek może być twórczy na różnym poziomie i wymiarze tego zjawiska.
– Twórczość nie musi pozostawiać po sobie materialnych dzieł. W psychologii twórczość rozumiana jest również jako proces, który angażuje wyobraźnię, myślenie dywergencyjne, czyli poszukiwanie wielu rozwiązań i elastyczność poznawczą. Może przejawiać się ona w ulotnych chwilach i na pozór prostych czynnościach. Można twórczo malować, ale też wychowywać dzieci, rozwiązywać codzienne problemy czy gustownie urządzić mieszkanie. Nawet dziecko, które nie ma jeszcze rozbudowanej wiedzy i umiejętności, może być twórcze – jeśli jego pomysły są nowe i wartościowe z jego własnej, subiektywnej perspektywy – twierdzi psycholożka.
Praktyczny przewodnik dla rodziców i pedagogów
Jak twórczość pomagała w pokonywaniu wyzwań takim osobom, jak Walt Disney, Albert Einstein, Maria Skłodowska-Curie, Frida Kahlo, Leonardo da Vinci czy Steve Jobs? Książka dr Joanny Kwaśniewskiej „21 kluczy do twórczego życia dziecka” to więcej niż tylko poradnik – to inspirujący przewodnik, który pokazuje, jak w praktyce wspierać dzieci w rozwoju ich twórczego potencjału. Zawiera konkretne ćwiczenia, propozycje zabaw, a także poruszające historie z dzieciństwa wybitnych twórców. Autorka pomaga zrozumieć, jak unikać najczęstszych błędów w myśleniu o twórczości – takich jak przekonanie, że twórczość to tylko „talent” – oraz jak budować motywację wewnętrzną dziecka, wspierać jego odwagę intelektualną, wytrwałość i wiarę we własne możliwości.
Każdy rozdział oferuje konkretne porady i techniki, które można zastosować w codziennym życiu, by wspierać dzieci w stawaniu się twórczymi, niezależnymi i szczęśliwymi dorosłymi.
Te artykuły mogą
cię zainteresować
