Kim są naiwni „społeczni darwiniści”? O wyznacznikach postrzegania świata jako dżungli społecznej
Patrzenie na świat jak na miejsce wyłącznie antagonistycznych, bezwzględnie egoistycznych i wrogich relacji społecznych sprzyja antyspołecznym postawom i zachowaniom, takim jak niechęć do współpracy i państwa opiekuńczego, agresja i jej akceptacja, podatność na teorie spiskowe czy ruch anty-szczepionkowy. Badania psychologów z Uniwersytetu SWPS i Polskiej Akademii Nauk dostarczają empirycznej wiedzy na temat psychologicznych źródeł tych przekonań o świecie. Ich głównym celem jest odpowiedź na pytanie, czy naiwny darwinizm społeczny wynika z tzw. silnych stron ludzkiej osobowości, czy raczej z pewnych deficytów.
„Społeczni darwiniści” pod lupą
Naukowcy z Uniwersytetu SWPS i PAN w swoim badaniu koncentrują się na analizie trwałych psychologicznych charakterystyk, które sprzyjają lub hamują akceptację tzw. społecznego darwinizmu.
Jest to taki obraz (utrwalony schemat) świata, w którym relacje społeczne mają tylko antagonistyczny charakter, a bezlitosna rywalizacja i egoizm są jedyną skuteczną drogą do życiowego sukcesu - wyjaśnia prof. Krystyna Skarżyńska, psycholog z Uniwersytetu SWPS.
Silni czy słabi? Pewni siebie czy z niską samooceną?
Głównym teoretycznym celem autorów było ustalenie, czy taki obraz świata opiera się na pozytywnych indywidualnych lub grupowych zasobach, czy raczej wiąże się z pewnymi psychologicznymi deficytami. Empiryczną bazę analiz stanowią wyniki czterech badań sondażowych, prowadzonych przez autorów artykułu na losowych, reprezentatywnych próbach dorosłych Polaków1. Zespół psychologów sprawdził efekty pięciu kategorii zmiennych: 1. style przywiązania; 2. cechy osobowości (tzw. Big Five); 3. ciemna triada osobowości (makiawelizm, narcyzm i psychopatia); 4. podstawowe wartości osobiste (wg modelu S. Schwartza ) i 5. fundamenty moralne (wg J. Haidta).
Wyniki analiz ukazują psychologiczny profil naiwnego społecznego darwinisty jako dysfunkcjonalny zarówno dla jakości osobistego życia, jak i dla życia społecznego. Postrzeganie świata jako społecznej dżungli wiąże się z pragnieniem władzy i dominacji a jednocześnie z niską ugodowością, niską samooceną, słabym poczuciem skuteczności, zgeneralizowaną nieufnością. Taki zestaw oczekiwań, pragnień i możliwości w makro-skali utrudnia budowanie egalitarnego, współpracującego ze sobą społeczeństwa.
Zespół badawczy: prof. Krystyna Skarżyńska, psycholog, Wydział Psychologii, Uniwersytet SWPS, dr hab. Piotr Radkiewicz, psycholog, Instytut Psychologii, Polska Akademia Nauk.
Więcej informacji o badaniu pod linkiem
1 Liczebność prób: od 624 do 853 respondentów.
