Pomagamy dzieciom i nastolatkom, które nie radzą sobie emocjonalnie z problemami dnia codziennego i doświadczają kryzysów psychicznych o różnym podłożu. Zobacz, z jakimi problemami możesz się do nas zwrócić:
Zaburzenia nastroju / depresja młodzieńcza
Depresja należy do grupy zaburzeń nastroju i charakteryzuje się długotrwale obniżonym nastrojem oraz szeregiem innych objawów psychicznych i somatycznych. U dzieci i nastolatków depresja nie zawsze związana jest ze smutkiem i może przypominać bunt młodzieńczy. Na jej objawy mogą wskazywać takie symptomy jak drażliwość, wybuchowość, kłopoty z koncentracją, wycofanie z kontaktów lub aktywności, które dotąd sprawiały przyjemność a także przedłużające się problemy ze snem i apetytem. Zarówno u dorosłych jak i młodych ludzi depresja może prowadzić do samookaleczeń oraz myśli i prób samobójczych. Depresja może objawiać się stałym nasileniem objawów lub przyjmować postać nawracających epizodów o różnym stopniu nasilenia, oddzielonych okresami dobrego samopoczucia.
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe / CHAD
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe polegają na dużych wahaniach nastroju. W fazie depresji dziecko/nastolatek przeżywa przygnębienie, smutek, nie ma energii, przestaje się interesować tym co dotychczas sprawiało mu radość, jest drażliwy. Nie ma ochoty spotykać się ze znajomymi, może przesypiać większość dnia. W fazie manii dziecko/nastolatek z kolei może być ciągle w stanie euforii, mieć nadmiar energii i mnóstwo nowych, wspaniałych pomysłów ale także może być rozdrażniony, łatwo i szybko się denerwować i buntować przeciw rodzicom czy nauczycielom. W fazie manii obserwuje się także wzmożoną aktywność fizyczną, większą niż zazwyczaj rozmowność, trudności z koncentracją, zmniejszoną potrzebę snu. Może zachowywać się lekkomyślnie, ryzykownie, wybuchać śmiechem bez powodu, mieć znacznie wyższą samoocenę. Czas trwania i częstotliwość zmian poszczególnych okresów może być bardzo zróżnicowany.
Nadpobudliwość psychoruchowa / ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytami uwagi (ADHD) ujawnia się na wczesnym etapie życia – ok. 5-7 roku życia i ma charakter przewlekły. Dorośli mogą zauważyć, że dziecko w porównaniu z rówieśnikami jest znacznie mniej wytrwałe w swoich działaniach i szybciej się nudzi. Dodatkowo szybko zmienia aktywności bez ich wcześniejszego ukończenia, a jego aktywność wydaje się nadmierna, chaotyczna i słabo kontrolowana. Przez to często zapomina o powierzonych zadaniach i nie potrafi zaplanować sobie złożonych działań. Dziecko takie ma trudności w koncentracji uwagi co znacznie utrudnia mu naukę oraz wykonywanie poleceń opiekunów i nauczycieli, pomimo prawidłowego rozwoju intelektualnego. Może także reagować gwałtownie i impulsywnie, jest niecierpliwe, przeszkadza innym, próbuje stale skupiać na sobie uwagę, odpowiada na pytania zanim ktoś skończy je zadawać oraz wyraża swoje emocje i myśli bez zastanowienia.
Zaburzenia opozycyjno-buntownicze / zaburzenia zachowania
To naturalne, że każde dziecko i nastolatek od czasu do czasu sprzeciwia się dorosłym, łamie jakieś zasady, próbuje postawić na swoim, kłóci się i przeciwstawia. Jeśli jednak zachowania takie są uporczywe i przekraczają normy właściwe dla dziecka na danym etapie rozwoju, możemy mieć do czynienia z zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi. Jeśli obserwujemy skrajne naruszenia norm społecznych, wchodzenie w konflikty z prawem czy podejmowanie działań, które niosą znamiona czynów zabronionych np. znęcanie się nad zwierzętami, podpalenia, kradzieże, napady, przemoc wobec innych, wandalizm to świadczy to najprawdopodobniej o poważnych zaburzeniach zachowania.
Zaburzenia odżywiania (anoreksja)
Jadłowstręt psychiczny (anoreksja nervosa) – cechuje się świadomym ograniczaniu przyjmowania pokarmów w celu osiągnięcia szczupłej sylwetki ciała i utrzymywaniu masy ciała na poziomie lub poniżej minimalnej wartości dla wieku i wzrostu. Jednymi z pierwszych objawów, poza nadmiernym zainteresowaniem wyglądem i masą ciała, utratą masy ciała i ogólną niechęcią do spożywania posiłków, mogą być pobudzenie, bezsenność, lękliwość i zatrzymanie miesiączkowania u dziewczynek. Przy postępującym chudnięciu pojawia się uczucie ziębnięcia i spadku siły, trudności w koncentracji, chwiejność uczuciowa oraz wycofanie z otoczenia. Przedłużony stan drastycznego ograniczania spożycia pokarmów prowadzić może do wyniszczenia organizmu, katatonii lub nawet śmierci.
Zaburzenia odżywiania (bulimia)
Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa) – charakteryzuje się nawracającymi i częstymi epizodami niekontrolowanego spożywania dużej ilości pokarmu w krótkim czasie, po którym następuje etap przeczyszczania (zwykle poprzez prowokowanie wymiotów lub użycie środków przeczyszczających). Po epizodach objadania może nastąpić okres bardzo restrykcyjnej diety, często z intensywnymi ćwiczeniami fizycznymi, zakończonej kolejnym epizodem objadania. Osoby z bulimią, w przeciwieństwie do anoreksji mogą pozostawać w normie wagowej dla swojego wieku i wzrostu, a nawet mieć nadwagę. Bulimia wiążę się z szeregiem konsekwencji psychicznych i somatycznych, m.in.: odwodnienie, zaburzenia równowagi elektrolitycznej, awitaminoza, uszkodzenia szkliwa zębów, zmęczenie, niepokój, objawy depresyjne, poczucie wstydu i niska samoocena.
Tiki / zespół Tourette’a
Tiki to powtarzające się nagłe, mimowolne, szybkie i powtarzające się skurcze mięśni związane z czynnościami motorycznymi i akustycznymi (wokalizacje). Najczęściej obejmują mięśnie twarzy, gardła, nosa, ramion lub kończyn górnych i mogą objawiać się w postaci np. mrugania, drgania ust, robienia grymasów, potrząsania głową, marszczenia czoła lub wzruszaniem ramionami. Tiki głosowe to zwykle chrząkanie, odkrztuszanie, pociąganie nosem lub mimowolne wypowiadanie słowa lub przekleństwa. Tiki pojawiają się najczęściej w wieku dziecięcym lub w okresie dojrzewania (12-15 rok życia) i zazwyczaj same ustępują po okresie dojrzewania. Tiki czasami mogą przyjmować przewlekłą postać lub tworzyć tzw. zespół Gilles de la Tourette'a (TS).
Fobie specyficzne
W różnym wieku dzieci przeżywają różne typy lęków np. dwulatek może bać się hałasu a czterolatek ciemności. Lęki te zwykle samoistnie ustępują dając możliwość na samodzielne poznawanie świata. Jeżeli jednak dziecko lub nastolatek przeżywają lęki niezgodne z własną fazą rozwojową oraz ich nasilenie znacznie utrudnia im funkcjonowanie to może być to przejaw fobii specyficznej. W tym typie zaburzenia lęki koncentrują się wokół jednego przedmiotu, osoby lub sytuacji np. zwierząt, owadów, krwi, ciemności, jazdy jakiś typem pojazdów czy szkoły. Dziecko lub nastolatek zwykle stara się unikać czynnika wywołującego w nim silny lęk a w jego obecności (realnej lub przewidywanej) odczuwa nadmierny strach połączony z płaczem, wybuchem złości, przywieraniem do opiekuna lub zamieraniem w bezruchu. Lęk przed szkołą może być przejawem fobii specyficznej, ale może również wiązać się z lękiem społecznym lub innymi powodami, które należy rozpoznać.
Fobia społeczna
Nasilony lęk przed obcymi może utrzymywać się do 3, roku życia i jest związany z prawidłowym rozwojem dziecka. Jeżeli jednak później dziecko przeżywa bardzo silny lęk w obecności nieznajomych osób lub gdy jest w centrum uwagi innych, stara się unikać takich sytuacji, ma trudności w funkcjonowaniu społecznym i nawiązywaniu kontaktów z innymi, może być to oznaką wykształcenia się u dziecka lub nastolatka fobii społecznej. W kontakcie z innymi osobami widać zakłopotane, czerwienienie się, pocenie, drżenie rąk, unikanie kontaktu wzrokowego, milczenie, mówienie niewiele lub bardzo cicho, oraz stałe zamartwianie się o opinię innych i możliwość ośmieszenia. Wśród dobrze znanych i bezpiecznych osób, dziecko lub nastolatek mogą zachowywać się naturalnie i nie odczuwać lęku. Fobia społeczna może wiązać się z unikaniem szkoły, opuszczaniem lekcji, odmową wychodzenia z domu czy izolowaniem się od rówieśników.
Lęk uogólniony
Czasem dziecko/nastolatek może nadmiernie niepokoić się i martwić o wiele, różnych rzeczy. Jeśli stan taki trwa długo, lęk i zamartwianie się jest uporczywe i uogólnione może oznaczać to, że mamy do czynienia z zespołem lęku uogólnionego. Dziecko/nastolatek w tym zaburzeniu może doświadczać lęku w związku z codziennym funkcjonowaniem, szkołą, relacjami z rówieśnikami, przyszłością, zdrowiem, zbliżającym się wyjazdem itp. Lęk może przejawiać się m.in. w postaci ciągłe zamartwiania się, dopytywania rodziców czy nauczycieli o różne zagrożenia i sposoby radzenia sobie z nimi, unikaniem sytuacji związanych z niepokojem, trudnościami ze snem, dolegliwościami somatycznymi.
Napady lęku panicznego
Jest to jedno zaburzeń lękowych, które charakteryzuje się nawracającymi napadami intensywnego lęku, które zazwyczaj pojawiają się bez uchwytnej przyczyny. Napadom tym towarzyszy bardzo duże pobudzenie fizyczne i szereg objawów somatycznych takich jak: przyspieszony oddech i tętno, zawroty głowy, drżenie, fale zimna lub gorąca, pocenie się, duszność, ból/ucisk w klatce piersiowej, nudności czy suchość w jamie ustnej. Między napadami paniki często może pojawiać się lęk przed ich wystąpieniem.
Agorafobia
Jest to zaburzenie lękowe, które charakteryzuje się występowaniem nieuzasadnionego nadmiernego lęku przed przebywaniem na otwartej przestrzeni, wychodzeniem z domu, podróżowaniem, byciem w tłumie czy w miejscu publicznym. Bardzo często agorafobia łączy się z napadami lęku panicznego i osoby obawiają się, że w tych sytuacjach mogą ponownie przeżyć atak paniki. Dziecko/nastolatek zaczyna unikać miejsc i sytuacji, których się boi co prowadzi do stopniowego izolowania się.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne / OCD
Objawami charakterystycznymi tego zaburzenia są nawracające i utrzymujące się myśli natrętne (obsesje), które wywołują zwykle silny niepokój oraz czynności natrętne (kompulsje), które często są odpowiedzią na natrętne myśli i mają pomóc poradzić sobie z przeżywanym lękiem. Obsesje i kompulsje mogą pochłaniają znaczne ilości czasu, wywołują cierpienie, zaburzają dotychczasowe funkcjonowanie dziecka/nastolatka i całej rodziny. Dziecko /nastolatek wbrew swojej woli może np. bardzo często myć ręce z obawy przed brudem i zarazkami, powtarzać pewne czynności, słowa, wykonywać coś określoną liczbę razy, dotykać pewnych przedmiotów w określonej kolejności, liczyć w myślach, wciąż układać i porządkować rzeczy. Można zaobserwować znaczne wydłużenie czasu poświęconego na wykonywanie codziennych czynności oraz wciąganie w natręctwa inne osoby z rodziny np. poprzez zadawanie pytań na temat myśli natrętnych lub nakłanianie do wykonywania natrętnych czynności wspólnie z dzieckiem.
Zaburzenia przywiązania
Pierwsze lata życia dziecka uważane są za jeden z najważniejszych etapów rozwojowych. Jest to okres, w którym dziecko jest w pełni zależne od otoczenia i aby czuło się bezpiecznie potrzebuje stabilnej więzi. Niestety poczucie bezpieczeństwa dziecka może być zaburzone przez wiele czynników, co może wpływać na to jak dziecko tworzy i doświadcza więzi z innymi. Te wczesne doświadczenia w późniejszym czasie mogą istotnie wpływać na relacje z innymi osobami. Dziecko czy nastolatek z zaburzeniami przywiązania może zarówno okazywać nadmierne zaufanie obcym osobom, szukać pocieszenia u każdej osoby, lub też wykazywać silny lęk gdy rozstaje się z rodzicem. Może być nadmiernie czujne, trudno je uspokoić, może zachowywać się agresywnie. Dziecko może też wydawać się zupełnie obojętne na to czy ktoś się nim opiekuje. W skrajnych przypadkach zaburzenie przywiązania może wiązać się z zahamowaniem lub opóźnieniem rozwoju fizycznego.
Lęk separacyjny
W okresie między 7 a 12 miesiącem życia niemowlę przechodzi ze stadium symbiozy z mamą do etapu separacji. W tym czasie dziecko zaczyna rozumieć, że ono i jego opiekun to odrębne osoby, więc rozstanie z nim wiąże się z dużym niepokojem i obawą. Kiedy jednak nieadekwatnie dla swojego wieku dziecko reaguje nadmiernym lękiem, płaczem bądź buntem w sytuacji separacji od domu lub rozstania z osobami, z którymi dziecko jest silnie związane, może to wskazywać na występowanie nasilonego lęku separacyjnego.
Zaburzenie/reakcja adaptacyjna
Może się pojawić , gdy dziecko/ nastolatek staje w obliczu dużych zmian , w sytuacji stresującego wydarzenia życiowego takiego jak zmiana szkoły, przeprowadzka, separacja lub rozwód rodziców, śmierć kogoś bliskiego. Mogą się wtedy pojawić (zazwyczaj przejściowe) objawy takie jak: obniżony nastrój, lęk, zamartwianie się, zachowania agresywne/autoagresywne, problemy ze snem (dzieci mogą zgłaszać potrzebę spania wspólnie z rodzicem/rodzicami). U małych dzieci może się pojawić ponowne moczenie się, ssanie palca, dziecinny sposób mówienia.
Zaburzenia osobowości
O zaburzeniach osobowości mówimy wtedy, gdy wzorce doświadczania siebie/świata i zachowania stają się sztywne, a ich konsekwencje są niekorzystne dla jednostki powodując cierpienie i trudności w funkcjonowaniu, w relacji z innymi ludźmi. Obecnie diagnozę zaburzeń osobowości można postawić tylko u osób dorosłych, a w odniesieniu do dzieci i młodzieży wskazuje się na nieprawidłowości w rozwoju osobowości.
Samouszkodzenie, samookaleczenie
Samouszkodzenia/samookaleczenia występują wtedy, gdy dziecko/nastolatek bez chęci zabicia się, celowo zadaje sobie ból np. poprzez cięcie różnych części ciała ostrymi przedmiotami (żyletka, cyrkiel itp.), przypala, drapie czy wbija paznokcie w ciało do krwi, uderza się rękoma lub różnymi przedmiotami. Młoda osoba dokonuje samouszkodzeń najczęściej po to, aby poradzić sobie z odczuwanym napięciem, z negatywnymi myślami, uczuciami, z odczuwaniem wewnętrznej pustki, czy z chęci ukarania siebie. Jest to zawsze sygnał, że dziecko/nastolatek przeżywa trudności, z którymi nie jest w stanie sobie poradzić.
Myśli/tendencje samobójcze
Dzieci i młodzież mogą zgłaszać wątpliwości dotyczące sensu życia, mogą mówić wprost, że nie chce się im dłużej żyć, że ich życie nie ma sensu, że im już nie zależy. Myśli samobójcze mogą towarzyszyć np. depresji czy pojawić się w reakcji na silny stres. Myśli samobójczę nie muszą prowadzić do samobójstwa, ale są zawsze ważnym sygnałem świadczącym o tym, że dziecko/nastolatek ma problemy, z którymi samo nie jest wstanie sobie poradzić i potrzebuje pomocy. Dzieci i młodzież mogą również np. mówić o chęci odebrania sobie życia, pytać bliskich w jaki sposób by zareagowali, gdyby to się stało. Czasem dziecko/nastolatek jest przekonany, że jego śmierć uwolni rodzinę od kłopotów, dlatego niepokojące powinny być stwierdzenia typu „już niedługo nie będziecie mieć ze mną problemów”. Czasem możemy też zaobserwować nadmierne zainteresowanie tematyką samobójstwa w internecie, w literaturze, fascynacje osobami, które popełnimy samobójstwo. Mitem jest przekonanie, że nie popełnia samobójstwa ten, kto o nim mówi lub, że dziecko mówi to tylko po to, aby zwrócić na siebie uwagę lub coś wymusić. Mówienie o chęci odebrania sobie życia zawsze powinno być potraktowane poważnie! W takich sytuacjach należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, lekarza psychiatry lub psychologa/psychoterapeuty.
Zespół stresu pourazowego / PTSD
Jeśli dziecko/nastolatek doświadczył lub był świadkiem zagrażających życiu jego lub bliskich mu osób wydarzeń np. wypadku, śmierci, przemocy, pożaru, gwałtu może pojawić się u niego tzw. zespół stresu pourazowego. Dziecko/nastolatek może traumatyczne zdarzenie powtórnie przeżywać, mogą się pojawić w związku z nim natarczywe, przykre myśli, koszmary senne, unikanie ludzi, miejsc i sytuacji, które przypominają o traumatycznym zdarzeniu. Może pojawić się również rozdrażnienie, wybuchy złości, chwiejność nastroju, nadmierna czujność.
Schizofrenia, zaburzenia psychotyczne
Jest to zaburzenie charakteryzujące się zmienionym, skrajnie nieadekwatnym postrzeganiem, doświadczaniem, ocenianiem i przeżywaniem rzeczywistości. U dziecka/nastolatka należy zwrócić uwagę na takie objawy jak m. in. na stopniowym pogarszaniu funkcjonowania społecznego, wycofywaniu się z kontaktów z rówieśnikami, rodziną, z aktywności życiowych. Mogą być też widoczne: apatia, obojętność, ograniczenia mimiki, gestykulacji i swobody podczas rozmowy. Mogą występować urojenia i omamy, a także dziwaczność i nieadekwatność w zachowaniu, sposobie myślenia i przeżywanych emocjach. Początek choroby może być nagły, kiedy otoczenia uderza nagła zmiana w zachowaniu dziecka/nastolatka, lub może mieć charakter powolny, kiedy zmiany następują stopniowo.