Gala Nauki Polskiej. Naukowcy z USWPS z trzema nagrodami MNiSW

Podczas Gali Nauki Polskiej badacze z Uniwersytetu SWPS zdobyli trzy prestiżowe nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Profesora Dariusza Dolińskiego uhonorowano za całokształt dorobku, profesor Magdalenę Formanowicz – za wybitne osiągnięcia naukowe, a zespół Food Trails – za innowacyjne wdrożenia.

Nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Obchodzony od 2020 r. Dzień Nauki Polskiej to coroczne święto polskich uczonych, których odkrycia miały przełomowe znaczenie. Z tej okazji 19 lutego 2025 r. w Centrum Kulturalno-Kongresowym Jordanki w Toruniu odbyła się Gala Nauki Polskiej, podczas której minister nauki i szkolnictwa wyższego, Marcin Kulasek, wręczył nagrody wyróżniającym się badaczkom i badaczom.

Laureatki i laureaci zostali nagrodzeni w pięciu kategoriach:

• za osiągnięcia w działalności:
  • naukowej,
  • dydaktycznej,
  • wdrożeniowej,
  • organizacyjnej,
• za całokształt dorobku.

Profesor Dariusz Doliński

nagroda indywidualna za całokształt dorobku naukowego

Profesor Doliński to jeden z najwybitniejszych badaczy wpływu społecznego na świecie i najbardziej cenionych psychologów społecznych w Polsce. Specjalizuje się w psychologii emocji i motywacji, analizuje techniki wpływu społecznego oraz psychologiczne aspekty marketingu i reklamy. Jest autorem ok. 200 publikacji. Był redaktorem naczelnym „Polish Psychological Bulletin”.

Jest członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, był przewodniczącym Komitetu Psychologii PAN i prezesem Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej. Jego badania empiryczne, w tym bardzo trudne eksperymenty terenowe, wyróżniają się wysokim poziomem metodologicznym i oryginalnością.

Techniki wpływu społecznego

Profesor Doliński od lat bada mechanizmy perswazji, a kilka technik wpływu społecznego opisał jako pierwszy w literaturze światowej. Jego badania mają wiele praktycznych zastosowań. Pozwalają zwiększyć skuteczność komunikatów takich jak apele o zaszczepienie się czy udział w akcji charytatywnej, a także łatwiej zdemaskować manipulację.

Profesor wykazał między innymi, że:

• nagła ulga po lęku osłabia funkcje poznawcze i zwiększa podatność na błędy (np. u kierowców, którzy doświadczyli niebezpiecznej sytuacji drogowej);
• ludzie chętniej spełniają większą prośbę, jeśli wcześniej poproszono ich o coś prostszego, nawet jeśli nie udało im się tego zrobić, ale przynajmniej spróbowali (uogólniony efekt „stopy w drzwiach”);
• uwikłanie w dialog zwiększa szanse na spełnienie prośby przez osoby nieznajome.

Jest autorem bestsellerowej książki „Techniques of Social Influence”.

Posłuszeństwo wobec autorytetu

W ramach największego na świecie programu badań nad posłuszeństwem wobec autorytetu po słynnym programie badawczym Stanleya Milgrama, Doliński przeanalizował czynniki sytuacyjne i osobowościowe wpływające na bezrefleksyjne posłuszeństwo. Wyniki zostały opublikowane w licznych artykułach naukowych.

Inne obszary badań

Profesor bada także uprzedzenia i stereotypy, nierealistyczny optymizm oraz postawy wobec szczepień. Koordynuje interdyscyplinarne badania dotyczące ruchów antyszczepionkowych realizowane na zlecenie Ministerstwa Zdrowia.

Jego dorobek naukowy został doceniony przez najwybitniejszych ekspertów w dziedzinie wpływu społecznego – Roberta Cialdiniego i Daniela O’Keefe’a, którzy rekomendowali go do nagrody ministra za całokształt pracy.

Przeczytaj biogram prof. Dariusza Dolińskiego

Profesor Magdalena Formanowicz

nagroda indywidualna za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności naukowej

Badania nad dehumanizacją

Profesor Magdalena Formanowicz otrzymała nagrodę za badania nad dehumanizacją. Jej prace obejmują szereg publikacji naukowych w międzynarodowych czasopismach, w których była główną autorką. Wśród najważniejszych artykułów są m.in. „The role of agency and communion in dehumanization — an integrative perspective” oraz „Successful groups are seen as more agentic and therefore more human — Consequences for group perception”. Ponadto profesor Formanowicz uzyskała grant Narodowego Centrum Nauki OPUS na realizację badań dotyczących roli sprawczości i moralności w dehumanizacji, na kwotę ponad 1,48 mln zł.

Dehumanizacja to tendencja do postrzegania osoby lub grupy jako pozbawionej człowieczeństwa, co może prowadzić do skierowanej w jej stronę dyskryminacji, a nawet agresji. Profesor Formanowicz zaproponowała nowatorskie podejście do tego zjawiska, wskazując na kluczową rolę sprawczości i moralności w percepcji człowieczeństwa. Jej badania wskazują, że dehumanizacja może wynikać z postrzeganego braku sprawczości grupy (w przypadku grup nieuprzywilejowanych) lub niemoralnego postępowania (w przypadku grup uprzywilejowanych). Zdaniem profesor Formanowicz dehumanizacja może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem łamania praw człowieka. Naruszenia praw człowieka często prowadzą do dehumanizacji grup w gorszej pozycji społecznej, a to usprawiedliwia dalsze naruszanie ich praw.

Profesor wskazuje, że zrozumienie tych mechanizmów może pomóc w opracowaniu skutecznych interwencji mających na celu zmniejszenie dehumanizacji, takich jak podkreślanie wspólnych cech między grupami czy zwiększanie postrzeganej sprawczości grup nieuprzywilejowanych. Badania te, prowadzone w różnych krajach (Polsce, Hiszpanii, Izraelu i Wielkiej Brytanii), oferują skuteczne narzędzia do walki z dehumanizacją, szczególnie w kontekście współczesnych wyzwań społecznych i politycznych.

Nazwisko profesor Formanowicz konsekwentnie pojawia się w publikacjach dotyczących dehumanizacji. To właśnie jej praca i jej intelektualne zaangażowanie kształtują rozwój badań nad dehumanizacją. Jest uznawana za czołową ekspertkę w tej dziedzinie i ukształtowała obecne ujęcie teoretyczne tego tematu.

Jej badania wyróżniają się innowacyjnością metodologiczną, łącząc badania eksperymentalne, systematyczne przeglądy literatury oraz zaawansowane analizy językowe. Profesor Formanowicz stosuje najnowsze techniki przetwarzania języka naturalnego, co stanowi znaczący postęp metodologiczny w badaniach nad sprawczością, moralnością i dehumanizacją w tekstach.

Dehumanizacja pozostaje poważnym i wciąż nierozwiązanym problemem społecznym o poważnych konsekwencjach. Jednak badania profesor Formanowicz pozwalają lepiej zrozumieć jego przyczyny i dostarczają skutecznych strategii jego łagodzenia.

Przeczytaj biogram profesor Magdaleny Formanowicz

Zespół Food Trails

nagroda zespołowa za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności wdrożeniowej

Współpraca Urzędu Miasta St. Warszawa z USWPS

Marnowanie żywności to globalny problem, mający poważne konsekwencje dla środowiska i społeczeństwa. ONZ w ramach Celów Zrównoważonego Rozwoju wzywa do odpowiedzialnej produkcji i konsumpcji. Nie tylko pomoże to chronić zasoby naturalne i obniży emisję gazów cieplarnianych, lecz także poprawi jakość życia ludzi na całym świecie, którzy będą mieć zapewniony dostęp do zdrowego i przystępnego cenowo jedzenia. Aby to osiągnąć, niezbędne są konkretne działania.

W latach 2020–2024 Urząd Miasta Stołecznego Warszawa i Uniwersytet SWPS – jako partner naukowy – realizowały polską część międzynarodowego projektu „Building pathways towards FOOD 2030-led urban food policies” (Food Trails), finansowaną z programu „Horyzont 2020”. Celem było rozwijanie miejskich polityk żywnościowych zgodnych z inicjatywą FOOD2030 oraz stworzenie Living Labów w 11 miastach partnerskich.

Współpraca UM Warszawa z naszą uczelnią stanowiła odpowiedź na międzynarodowe porozumienie z Mediolanu z 2015 r., zobowiązujące ponad 250 miast z całego świata do rozwijania zrównoważonych systemów żywnościowych.

Szeroko zakrojony interdyscyplinarny projekt

W prace zaangażowało się 12 ekspertek i ekspertów z obszarów nauki, sektora publicznego i biznesu – z Uniwersytetu SWPS, Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa, a także firm Evaluation for Government Organizations S.C. (EGO) oraz Design Thinking Institute.

W skład nagrodzonego zespołu wchodzą:

• Natalia Boitot, UM Warszawa;
• Katarzyna Wrońska, UM Warszawa;
• dr hab. Karol Olejniczak, Uniwersytet SWPS;
• Bartosz Ledzion, EGO;
• dr Grzegorz Rzeźnik, Uniwersytet SWPS;
• dr hab. Igor Lyubashenko, Uniwersytet SWPS;
• Paulina Grabowska, Uniwersytet SWPS;
• Kamila Czerwińska, Design Thinking Institute;
• Ewelina Wyczółkowska, Design Thinking Institute;
• Iwona Gasińska, Design Thinking Institute;
• Magdalena Freyer, Uniwersytet SWPS;
• Monika Kryger, UM Warszawa.

Urząd Miasta odpowiadał za koordynację działań, a Uniwersytet SWPS dostarczał wiedzy naukowej i analiz. Badaniami kierował profesor Karol Olejniczak, pierwszy autor publikacji zawartych we wniosku o przyznanie nagrody MNiSW.

Nowatorskie podejście i innowacyjne rozwiązania

Zespół zastosował podejście projektowe zorientowane na człowieka, integrując nauki polityczne, ekonomię behawioralną, prawo i politykę publiczną. Wykorzystano założenia teorii zmiany i współprojektowanie. Na każdym etapie współpracowano z naukowcami, ekspertami branżowymi, badaczami rynku, warszawskimi lokalami gastronomicznymi, mieszkańcami i lokalnymi decydentami.

Efekty projektu – jak Warszawa walczy z marnowaniem żywności

Inicjatywa Food Trails pomogła ograniczyć marnowanie żywności w małych i średnich restauracjach w Warszawie. Usprawniono odbiór jedzenia od Banku Żywności oraz wzmocniono współpracę Miasta z sektorem gastronomicznym i organizacjami pozarządowymi. Stworzono nowe miejsca pracy i spopularyzowano nowoczesne narzędzia do zarządzania żywnością, m.in. systemy logistyczne i platformy monitorujące, które ułatwiają dystrybucję i ograniczają marnotrawstwo.

Powstał Warszawski Food Lab – przestrzeń współpracy biznesu, nauki, władzy publicznej i mieszkańców w celu ograniczenia marnowania żywności. Utworzono platformę do wielopoziomowego zarządzania, a opracowaną metodykę living labu wdrożono w Urzędzie Miasta i opisano w czasopismach naukowych o krajowym i międzynarodowym zasięgu.

Dzięki kampaniom informacyjnym i warsztatom tysiące mieszkanek i mieszkańców Warszawy nauczyło się ograniczać marnowanie żywności. Ponad 350 osób zaangażowało się w działania ekologiczne. Podsumowaniem inicjatywy była kampania społeczna „No waste” oraz praktyczny poradnik dla mieszkańców.

Wypracowane rozwiązania doceniono podczas Milan Urban Food Policy Pact Forum, a Warszawa stała się wzorem dla innych miast. O ogromnej użyteczności wyników świadczą wysokie liczby pobrań i cytowań artykułów. Wdrożone metody można łatwo zaadaptować w miastach na całym świecie, także w politykach publicznych niezwiązanych z systemami żywności.

Zobacz zdjęcia z gali