Wysiłek jako koszt i inwestycja w hipotetycznych i rzeczywistych sytuacjach wyboru
psycholog
projekt naukowy
Wysiłek jako koszt i inwestycja w hipotetycznych i rzeczywistych sytuacjach wyboru
Okres realizacji projektu: październik 2018 – wrzesień 2019
Każde z naszych zachowań może być rozumiane jako dokonywanie wyboru. Dana sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy, pozwala na więcej niż jedno działanie, a każde działanie wymaga wykonania wysiłku o danej wielkości. Dlatego Przemysław Marcowski zbadał rolę wysiłku w podejmowaniu decyzji, zarówno na poziomie zachowania, jak i związanej z nim aktywności mózgu. Ta wiedza przyczyni się do lepszego zrozumienia procesów decyzyjnych w zależności od trudności w dostępie do dóbr.
Opis projektu
Wyobraźmy sobie sytuację, w której możliwy jest wybór między dwoma cenionymi przedmiotami. Przykładowo – dwoma egzemplarzami interesującej książki. Pierwszy z nich jest dostępny w pobliskiej księgarni, natomiast drugi w księgarni bardziej oddalonej. Prawdopodobnie bardziej atrakcyjny okazałby się ten pierwszy egzemplarz, ponieważ jest on łatwiej dostępny. Czy jednak zdobycie trudniej dostępnego egzemplarza byłoby bardziej satysfakcjonujące?
Podobne decyzje są uzależnione od subiektywnej wartości przypisywanej konsekwencjom decyzji, które wiążą się z nagrodą. Jej otrzymanie wiąże się z wykonywaniem wysiłku o różnej wielkości. Wysiłek ten może wpływać na subiektywną wycenę konsekwencji w różny sposób, przykładowo – w zależności od tego, czy jej wartość oceniamy przed lub po wykonaniu wysiłku.
Wróćmy do opisywanych dwóch egzemplarzy książki: pierwszy z nich jest dostępny bez wysiłku, natomiast drugi po wykonaniu wysiłku o danej wielkości. Jak duży wysiłek bylibyśmy skłonni wykonać, aby zdobyć książkę, która bardzo nas interesuje; a jak duży, by zdobyć książkę, która interesuje nas w mniejszym stopniu? Mimo prostoty powyższego przykładu, podobne decyzje mogą dotyczyć także konsekwencji znacznie donioślejszych, takich jak konsekwencje zdrowotne, zawodowe czy finansowe.
***
Każde z naszych zachowań może być rozumiane jako dokonywanie wyboru, ponieważ każda sytuacja pozwala na więcej niż jedno działanie, a każde działanie wymaga wykonania wysiłku o danej wielkości. Dlatego badanie zakłada, by lepiej zrozumieć rolę wysiłku w podejmowaniu decyzji, zarówno na poziomie zachowania, jak i związanej z nim aktywności mózgu.
Aby zrozumieć rolę wysiłku w podejmowaniu decyzji, przeanalizowano aktywność mózgu uczestników badań oraz dokonywane przez nich wybory między różnymi kwotami pieniędzy lub dobrami, których zdobycie wiąże się z wykonaniem wysiłku. Takie podejście umożliwiło testowanie modeli matematycznych, które mogłyby opisywać i przewidywać dokonywanie wyborów opartych na wysiłku; umożliwia ono także określenie neuronalnych mechanizmów leżących u podłoża tego zachowania.
W ramach projektu zostały opracowane zaawansowane metody analityczne danych behawioralnych i psychofizjologicznych. Metody te pozwalają na opis i predykcję procesów związanych z podejmowaniem decyzji na poziomie zachowania i aktywności mózgu. Uzyskana wiedza przyczyni się do lepszego zrozumienia procesów decyzyjnych w zależności od trudności w dostępie do dóbr. Projekt został zrealizowany we współpracy z University of California San Diego w USA.
Rezultaty projektu
Uzyskana w ramach badań wiedza może wnieść istotny wkład w dyskusję na temat roli wysiłku w procesach decyzyjnych. Zastosowane podejście, polegające na zbadaniu podejmowania decyzji odnoszących się do wysiłku jako kosztu lub inwestycji, stanowi oryginalny wkład do tego obszaru badań.
Wnioski mogą przyczynić się do rozwoju przynajmniejdwóch dyscyplin naukowych: psychologii oraz neuroekonomii, a także zainicjować dalsze badania interdyscyplinarne.