Zwierzęce rytuały śmierci w Korei
Naukowiec z Zakładu Studiów Azjatyckich na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu SWPS, dr Dominik Rutana, podjął się zbadania buddyjskich rytuałów śmierci w Korei, dotyczących zwierząt domowych.
Projekt nr 2023/07/X/HS1/01024, grant MINIATURA 7
O projekcie
Celem wyjazdu badawczego jest wstępne zbadanie buddyjskich zwierzęcych rytuałów śmierci w Korei. Koncepcja „zwierzęcia domowego (towarzyszącego)” pojawiła się w Korei Południowej znaczniej później aniżeli w krajach zachodnich. Wśród różnych zmian społecznych i kulturowych, które nastąpiły w wyniku szybkiej modernizacji i wzrostu gospodarczego kraju pod koniec XX w., nastąpiły również zmiany w postrzeganiu przez Koreańczyków samych zwierząt.
Obecnie Koreańczycy nie postrzegają już zwierząt domowych, zwłaszcza psów i kotów, jako „przedmiotów”, lecz jako towarzyszy, przyjaciół, a nawet członków rodziny. Nastała era tzw. „antropomorfizacji zwierząt domowych”, która przyniosła również zmiany w postrzeganiu ich śmierci.
Koreańczycy zaczęli argumentować, że także po śmierci zwierzęta powinny być traktowane w sposób podobny człowiekowi, czego wynikiem było ukształtowanie się nowej kultury pochówku zwierząt oraz obrzędów pogrzebowych z tym związanych. Buddyjski rytuał odesłania duszy zmarłego, zwany cheondojae, a raczej jego odmiana związana z odesłaniem duszy martwych zwierząt, jest bezpośrednim wytworem wyżej opisanych zmian i odpowiedzią wspólnoty buddyjskiej na potrzeby czasów. Rytuał ten został po raz pierwszy zaobserwowany w Korei na początku XXI w.
Podczas studiowania obrzędów religijnych ważnym jest prześledzenie historycznego procesu ich powstania, czy też analiza tekstów doktrynalnych, na których dany rytuał został oparty. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że każdy rytuał, będący swoistym „żywym przejawem” danej religii lub wiary, jest czymś dynamicznym i zmiennym. W związku z tym nawet te same obrzędy mogą różnić się od siebie pod względem struktury, jak i samego procesu, a także powodu, dla którego są odprawianie. Inne mogą być również oczekiwania uczestników danego obrządku. Wreszcie, wiele z rytuałów powstaje jako odpowiedź wspólnot religijnych na potrzeby danych czasów i społeczności. Przykładem takich obrzędów są buddyjskie zwierzęce rytuały śmierci w Korei, których zbadania się podejmuję.
Metodologia
Plan badań zakłada realizację zadania w dwóch etapach. Pierwszym z nich będzie analiza buddyjskich podstaw doktrynalnych dotyczących śmierci zwierząt w oparciu o wywiad z buddyjskimi mnichami ze świątyni Hyeondeok. Istotną częścią tego etapu badań będzie analiza tego, w jaki sposób Koreańscy mnisi uzasadniają powstanie i odprawianie zwierzęcych rytuałów śmierci z perspektywy doktryny buddyjskiej. Drugim z planowanych etapów badań będą badania terenowe – udział w rytuale cheondojae, odprawianym co roku ku czci dusz martwych zwierząt domowych, jak i dzikich zwierząt w świątyni Hyeondeok. Analiza rytuału będzie doskonałym wstępem i punktem odniesienia do dalszych badań. Pozwoli ona nie tylko na określenie przebiegu oraz charakterystykę danego obrządku, co ułatwi analizę porównawczą zwierzęcych rytuałów śmierci odprawianych w wielu koreańskich świątyniach, ale posłuży również jako przyczynek do analizy rytuałów śmierci w Korei w ramach planowanego większego projektu badawczego.
Użyteczność wyników
Planowany wyjazd badawczy pozwoli na zgromadzenie materiałów źródłowych oraz utworzenie bazy danych związanej z koreańskimi zwierzęcymi rytuałami śmierci (zdjęcia, wywiady z mnichami oraz uczestnikami obrzędów, kwestionariusze). Ze względu na brak jakichkolwiek badań naukowych poświeconych owym rytuałom, badania terenowe oraz analiza zgromadzonych w ich trakcie danych przyczyni się do zrozumienia powodów, jak i przebiegu oraz następstw samego rytuału, a w szerszej perspektywie do pogłębienia wiedzy na temat światopoglądu mieszkańców Korei i ich postaw wobec śmierci.