Naukowcy pracują nad metodami, które mogą poprawić jakość snu
Bezsenność lub zła jakość snu to problem, z którym mierzy się coraz więcej osób. Rozwiązaniem może okazać się stymulacja nerwu błędnego, najdłuższego z nerwów czaszkowych. Może ona przyczynić się m.in. do obniżenia poziomu kortyzolu i uspokojenia organizmu w nocy. Badania skuteczności tej metody prowadził międzynarodowy zespół z udziałem psycholożki Uniwersytetu SWPS dr Marty Jackowskiej.
Niska jakość snu i zbyt krótki czas snu (poniżej 5-6 godzin w ciągu nocy) to coraz powszechniejsze zjawiska. Międzynarodowe badanie przeprowadzone na ponad 40 tys. mężczyzn i kobiet z 9 krajów pokazało, że ponad 9 proc. cierpi na niską jakość snu, którą opisuje się jako kombinację: trudności z zasypianiem, częste wybudzanie i zbyt wczesne budzenie się rano1.
Słaba jakość snu związana z chorobami cywilizacyjnymi
Brak snu to poważny problem, bo wiąże się ze zwiększonym ryzykiem różnych chorób cywilizacyjnych: kardiologicznych, cukrzycą typu drugiego, otyłością, nadciśnieniem czy depresją.
Obecnie oprócz zaleceń dotyczących higieny snu i farmakoterapii, w leczeniu bezsenności często stosowanym rozwiązaniem jest terapia poznawczo-behawioralna. Jednak dostęp do terapii jest często ograniczony i wielu osobom nie udaje się jej ukończyć. Dlatego wciąż potrzebne są inne metody leczenia - mówi dr Marta Jackowska z Wydziału Psychologii w Sopocie Uniwersytetu SWPS.
Za co odpowiada nerw błędny
Jedną z nieinwazyjnych metod, która ma szansę poprawić sen osób mających problem z przespaniem całej nocy jest przezskórna stymulacja tzw. nerwu błędnego (tVNS). To najdłuższy z nerwów czaszkowych, który przechodzi aż do jamy brzusznej.
Nerw błędny wpływa i reguluje wiele funkcji w naszym organizmie. Od tak podstawowych jak rytm oddychania, po skomplikowane, związane ze stanami emocjonalnymi i poznawczymi. Dlatego stymulacja nerwu błędnego może nieść różnorakie korzyści. Abyśmy mogli stwierdzić jak szerokie, koniecznych jest więcej randomizowanych badań o wysokiej jakości - tłumaczy dr Marta Jackowska.
Wyniki niosą nadzieję, że zewnętrzna stymulacja nerwu błędnego mogłaby być w przyszłości wykorzystywana jako narzędzie do poprawy jakości snu.
dr Marta Jackowska, psycholożka zdrowia, Uniwersytet SWPS Wrocław
Naukowcy zaczęli interesować się nerwem błędnym w kontekście leczenia bezsenności, bo z wcześniejszych badań wiadomo, że jego stymulacja działa korzystnie na oś przysadka-podwzgórze-nadnercza, układ regulujący reakcje na stres. Jego “końcowym” produktem jest hormon stresu - kortyzol. Stymulując nerw błędny można obniżyć poziom kortyzolu, co jest pomocne dla zasypiania i przesypiania całej nocy.
Nerw błędny wpływa też na autonomiczny system nerwowy, który składa się z dwóch podsystemów: współczulnego i przywspółczulnego.
U osób, które mają problemy z zasypianiem współczulne “ramię” autonomicznego systemu nerwowego może być bardziej aktywne niż przywspółczulne, co prowadzi do pobudzenia organizmu. Stymulacja nerwu błędnego podwyższa aktywność układu przywspółczulnego, czym obniża pobudzenie - opisuje dr Jackowska.
Korzyści z przezskórnej stymulacji nerwu błędnego
Jak wyjaśnia psycholożka, działanie stymulacji nerwu błędnego jest już potwierdzone klinicznie dla zaburzeń takich jak lekooporna padaczka czy lekooporna depresja. W tych przypadkach stosowana jest wewnętrzna stymulacja, która wymaga zabiegu.
W przypadku zaburzeń snu chcielibyśmy wykorzystywać coś, co nie wymaga operacji czy ingerencji chirurgicznej, stąd takie zainteresowanie przezskórną stymulacją. Jest to też metoda tańsza, z minimalnymi skutkami ubocznymi, takimi jak dyskomfort, zaczerwienienie lub niewielki ból miejsca, w którym naniesiono stymulator i nie wymaga ona pobytu w szpitalu - stwierdza dr Jackowska.
Badacze z międzynarodowego zespołu postanowili przekonać się, czy dwutygodniowy cykl przezskórnej stymulacji nerwu błędnego (tVNS) poprawia sen u osób dorosłych.
Na Uniwersytecie w Ostrawie eksperymentowi poddano 68 osób, kobiet i mężczyzn, między 18 a 75 rokiem życia. Podzielono ich na 4 grupy: u dwóch z nich nerw błędny stymulowano przez 2 tygodnie po 4 godziny dziennie, a u pozostałych te działania symulowano. Zaburzenia snu zmierzono za pomocą kwestionariusza Pittsburgh. Każdy z uczestników nosił urządzenie TENS, do stymulacji nerwu błędnego, którego zakończenia znajdują się w ludzkim uchu. To najłatwiejsze miejsce, by ten nerw zewnętrznie stymulować.
Tylko w grupach, które otrzymały stymulację zaburzenia snu obniżyły się, czego nie widzimy w grupach, które otrzymały pseudostymulację- opisuje psycholożka.
Wyniki niosą więc nadzieję, że zewnętrzna stymulacja nerwu błędnego mogłaby być w przyszłości wykorzystywana jako narzędzie do poprawy jakości snu. Dr Jackowska zaznacza jednak, że “zmiana wzorca snu” u badanych poddanych stymulacji nie różniła się istotnie przy bezpośrednim porównaniu z reprezentującą ogół społeczeństwa grupą kontrolną. Dlatego potrzebne są dalsze randomizowane badania, aby przetestować użyteczność tVNS w łagodzeniu dolegliwości związanych z bezsennością.
Artykuł: A two-week course of transcutaneous vagal nerve stimulation improves global sleep: findings from a randomised trial in community-dwelling adults opublikowano w Autonomic Neuroscience: Basic and Clinical. Jego autorkami i autorami są: dr Marta Jackowska, dr Julian Koenig z Uniwersytetu Kolońskiego, Veronika Vesendova i Vera K. Jandackova z Uniwersytetu w Ostrawie.
Tekst towarzyszy nowemu cyklowi Uniwersytetu SWPS #TUDZIEJESIĘNAUKA, w którym można dowiedzieć się, jak naukowcy tej uczelni walczą o lepszą jakość życia. Pierwsza jego odsłona dotyczy Zdrowia i jakości życia. Więcej informacji można znaleźć na stronie: https://swps.pl/tu-sie-dzieje-nauka.
1Koyanagi, A., Garin, N., Olaya, B., Ayuso-Mateos, J.L., Chatterji, S., Leonardi, M., Haro, J.M., 2014. Chronic conditions and sleep problems among adults aged 50 years or over in nine countries: a multi-country study. PloS one 9 (12), e114742. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0138261