Podstawowe mechanizmy intuicyjnego przetwarzania informacji

Zdolności intuicyjne pozwalają na w miarę trafną, szybką i globalną ocenę sytuacji, nawet gdy informacje są niepełne, szczątkowe. Dotychczasowe miary różnic indywidualnych w intuicji opierały się głównie na kwestionariuszach i bardziej związane były z preferowanym stylem myślenia, niż z rzeczywistymi – eksperymentalnie mierzonymi – zdolnościami. Nieliczne badania, które podejmowały ten problem w sposób zadaniowy, opierały się na jednym paradygmacie np. na zadaniu na czas reakcji seryjnej, gdy tymczasem przetwarzanie intuicyjne jest bardziej złożone i zależy także od innych procesów, np. związanych z mechanizmem wglądu.

W ramach projektu zostanie skonstruowane narzędzie oparte na różnych zadaniach eksperymentalnych, które umożliwią diagnozę indywidualnych zdolności jednostki w tym zakresie. Sprawdzona będzie ich struktura, określone będą także ich związki z inteligencją oraz komponentami otwartości na doświadczenie. Dodatkowo, zostanie zweryfikowana hipoteza o interakcji zdolności intuicyjnych oraz inteligencji w podatności na uleganie inklinacjom poznawczym.
Badania z pewnością rozszerzą aktualny stan wiedzy o przetwarzaniu informacji, które odbywa się bez udziału świadomości oraz zwrócą uwagę, na zdaje się niedoceniany, problem różnic indywidualnych w tym zakresie. Ich wyniki będą mogły stanowić inspirację dla uczonych zajmujących się innymi subdyscyplinami psychologii, np. z zakresu podejmowania decyzji czy twórczego myślenia.

W ramach projektu stworzono zestaw zadań eksperymentalnych, które umożliwiają diagnozę zdolności intuicyjnych. Wyniki badań wykazały, iż istnieją przynajmniej trzy rodzaje intuicji:

1. związana z nieświadomym/mimowolnym uczeniem się,

2. doznawaniem wglądu i olśnienia (tzw. efekt: aha!),

3. związana z naszymi przekonaniami na temat zdolności w tym obszarze.

Co ciekawe, to czy uważamy, że mamy dobrą intuicję i czy jej ufamy w niewielkim stopniu wiąże się z rzeczywistymi zdolnościami. Także stereotypowe przekonania o „kobiecej intuicji” nie znajdują pokrycia w naszych wynikach badań.

Zdecydowanie ważniejsze są takie cechy jak inteligencja czy osobowość. Badania pokazały, że zdolności intuicyjne w pewnym stopniu wiążą się z inteligencją oraz otwartością umysłu (np. były wyższe u osób, które lubią eksperymentować, podróżować w nowe miejsca, myślących w sposób niedogmatyczny, lubiących wyzwania i chętnie zdobywających nową wiedzę).

Podczas jednego z eksperymentów badani mieli wymyślić skojarzenie, które byłoby wspólne dla trzech, związanych ze sobą w sposób nieoczywisty słów: włos, korzeń, łza. Rozwiązaniem było słowo „cebula”. Jak podkreśla badaczka, z zadaniem, które wymagało działania intuicyjnego, lepiej poradziły sobie osoby otwarte i ciekawe świata.

Zdolności intuicyjne wiązały się także z większą liczbą fiksacji wzroku na różnych elementach (zarówno tych ważnych, jak i pozornie mniej istotnych) podczas rozwiązywania różnych zadań.

Badania te rozszerzyły aktualny stan wiedzy o przetwarzaniu informacji, które odbywa się bez udziału świadomości oraz zwracają uwagę na niedoceniany problem różnic indywidualnych w tym zakresie. Ich wyniki będą mogły stanowić inspirację dla uczonych zajmujących się innymi subdyscyplinami psychologii, np. z zakresu podejmowania decyzji czy twórczego myślenia.