Ciemna liczba przestępstw – stare typy przestępstw, nowe metody wykrywania [fotorelacja]

Konferencja jest poświęcona kwestiom ujawniania oraz wykrywania przestępstw i ich sprawców. Prelegenci omówią przede wszystkim zdarzenia kryminalne trudne do ujawnienia, takie jak:

• zaginięcia, w których mogło dojść do zabójstwa osoby zaginionej i ukrycia ciała;
• przemoc psychiczna w rodzinie, domu, pracy, czy internecie, gdzie brak będzie materialnych śladów działania sprawcy;
• przemoc fizyczna w sytuacji, kiedy ofiara chroni sprawcę;
• przestępstwa seksualne, gdzie ofiary się wstydzą albo boją zawiadomić służby;
• inne zdarzenia, które pozostają niewykryte lub nieprawidłowo zakwalifikowane w sensie prawnokarnym, a czasami także społecznym.

Ciemna liczba przestępstw to zagadnienie niezwykle trudne do zbadania. Analiza konkretnych przypadków kryminalnych pokazuje jednak, że nawet po latach da się zagadki kryminalne rozwiązać. Można osądzić sprawcę, a ofierze i jej rodzinie przywrócić wiarę w sprawiedliwość. Takie sprawy są czasami niemalże gotowym scenariuszem na wciągający film kryminalny – choć tylko te, w których tajemnicę udaje się rozwiązać. Nie zawsze jednak tak się dzieje.

Co zwiększa szanse na sukces wykrywczy? Co dają nowe możliwości badawcze w laboratoriach kryminalistycznych? Co może zaoferować rozwój technologii? Co dają osiągnięcia współczesnej psychologii? Podczas konferencji poruszymy kwestie związane zarówno z kryminalistycznymi metodami i środkami wykrywania ciemnej liczby przestępstw, jak i kryminologicznymi związanymi z badaniem relacji sprawca-ofiara. Będziemy dyskutować o społecznych przyczynach niepowiadamiania o przestępstwie oraz regulacjach prawnych, które sprzyjają zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości. 

Adresaci konferencji

• Studenci psychokryminalistyki, psychologii, prawa, resocjalizacji,
• Funkcjonariusze służb mundurowy (Policji, Służby Więziennej, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i innych),
• Psychologowie, pracownicy socjalni, kryminalistycy, kryminolodzy, specjaliści z ośrodków opiekuńczych i wychowawczych oraz wszystkie inne osoby zainteresowane tematyką konferencji.

9:00-9:20 – Ciemna liczba zabójstw – podinsp. Bogdan Michalec, Wydział Kryminalny KWP w Krakowie

9:20-9:40 – Sposoby ukrywania zwłok ofiar zabójstw – dr hab. Tomasz Konopka, Zakład Medycyny Sądowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego

9:40-10:00 – Poszukiwania osób zaginionych w przypadku podejrzenia zabójstwa – Marek Lisowicz, Wydział Poszukiwań Specjalnych w Warszawie

10:00-10:20 – Dziennikarstwo śledcze w sprawach osób zaginionych – red. Łukasz Kowalski „Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie”

10:20-10:40 – Przesłanki świadczące o możliwości popełnienia zabójstwa osoby zaginionej – kom. Michał Górecki, Wydział Kryminalny KWP we Wrocławiu

10:40-11:00 – Przerwa kawowa

11:00-11:20 – Ślad biologiczny źródłem informacji śledczych o nieznanym sprawcy przestępstwa – dr Danuta Piniewska-Róg, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. dr hab. Wojciech Branicki, Małopolskie Centrum Biotechnologii UJ oraz Zakład Biologii CLKP w Warszawie

11:20-11:40 – Oględziny miejsca zdarzenia, a budowanie wersji śledczych – dr Filip Bolechała, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego

11:40-12:00 – Ogień i woda. (Nie)skuteczne zacieranie śladów przestępstw – mgr Artur Luzar, Szkoła Aspirantów PSP

12:00-12:20 – Drony w poszukiwaniu i ratownictwie – Michał Wojas, prezes zarządu FlyTech UAV Sp. z o.o. w Krakowie

12:20-12:40 – Działania Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych Komendy Głównej Policji – mł. insp. Małgorzata Puzio-Broda, podinsp. Mirosław Kaczmarek – eksperci z Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych Komendy Głównej Policji

12:40-13:00 – Dziennikarz – zło konieczne czy sprzymierzeniec? Jak współdziałać dla dobra śledztwa, informowania opinii publicznej i zapobiegania przestępstwom – mgr Renata Kijowska

13.00-13.20 – Dane na mapie – przykłady analiz trendów, zależności przestrzennych zdarzeń i ich wizualizacja 3D – mgr Robert Jędrzejczak

13:20-13:40 – Pozaprocesowe sposoby rozwiązywania trudnych przypadków kryminalnych  – mł. asp. Rafał Tracz

13.40-14.00 – Przerwa obiadowa

14:00-14:20 – Przestępczość seksualna – problemy wykrywcze, dowodowe oraz kwestia przedawnienia – dr Olga Kocaj, prokurator

14:20-14:40 – Przypadki wieloznacznych zgonów jako przedmiot analizy psychologicznej – mgr Jan Gołębiowski, Centrum Psychologii Kryminalnej

14:40-15:00 – Psychoterapeuta i seksuolog – ciemna liczba przestępstw w Polsce – mgr Aleksandra Żyłkowska, Uniwersytet SWPS

15:00-15:20 – Przemoc i przestępstwa seksualne w instytucjach zamkniętych – bezkarność oprawców – mgr Justyna Kopińska, socjolog i reporter „Dużego Formatu” – magazynu reporterów „Gazety Wyborczej”

15:20-15:40 – Ciemna liczba przestępstw z perspektywy rzecznika prasowego – mł. insp. dr Mariusz Ciarka, Komenda Główna Policji w Warszawie

15:40-16:00 – Sprawcy stalkingu i ich ofiary – mgr Ewa Wach, Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie

16:00-16:20 – Ciemna liczba przestępstw przeciwko zwierzętom – dr Paulina Wiśniewska, Wydawnictwo Silva Rerum

16:20-16:40 – Kiedy milczenie nie jest złotem… problem przemocy domowej – dr Grażyna Manjura-Niśkiewicz, etatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach

16:40-17:00 – Przemoc rówieśnicza wobec dzieci autystycznych – mgr Monika Szubrycht

17:00-17:30 – Podsumowanie i zakończenie konferencji

Uniwersytet SWPS zastrzega sobie prawo do zmiany programu.

Czym jest ciemna liczba zabójstw? Jak badać zginięcia? Wykład poświęcony zostanie analizie procesu wykrywczego przy zaginięciach kryminalnych, a także przedstawione zostaną przypadki z praktyki krakowskiego Archiwum X.

Rzecznik prasowy wypowiada się w kwestii przestępności ujawnionej, objętej statystykami przestępczości, w głośnych sprawach kryminalnych, gdzie jest duże zainteresowanie medialne. Co można powiedzieć o przestępczości z ciemnej liczby przestępstw? Jak próbować zbadać czy określić jej zasięg? Jak mówić o przestępstwach, gdzie jeszcze postępowanie karne się nie toczy?

Dowód z badania DNA jest jednym z najskuteczniejszych dowodów, z których korzysta współczesny wymiar sprawiedliwości. Możliwość identyfikacji człowieka poprzez analizę markerów genetycznych jest wykorzystywana zarówno w sprawach kryminalnych, jak i w badaniach dotyczących pokrewieństwa.

Oznaczony dowodowy profil DNA jest jednak bezużyteczny jako narzędzie identyfikacyjne w sytuacji, gdy nie był wcześniej zarejestrowany w policyjnych bazach danych DNA i/lub nie ma możliwości jego weryfikacji poprzez analizę materiału porównawczego.

Od niedawna ślad DNA zabezpieczony na miejscu przestępstwa może jednak służyć do zdobycia cennych informacji śledczych pozwalających na opis osoby będącej jego źródłem. Poprzez analizę DNA możliwe jest dziś nie tylko określanie płci, ale również pochodzenia ancestralnego, niektórych cech wyglądu oraz wieku. Predykcyjna analiza DNA pozwala na uzyskanie informacji, których dawniej mógł dostarczyć świadek zdarzenia kryminalnego.

Badania predykcyjne pozwalają na wypracowywanie nowych hipotez śledczych w sprawach, które pozostają nierozwiązane, a także na coraz skuteczniejsze zawężanie kręgu podejrzanych. W efekcie śledczy mogą działać bardziej precyzyjnie i szybciej identyfikować sprawcę lub ofiarę przestępstwa. Rosnąca wiedza na temat ludzkiego genomu i rozwój nowych technologii badawczych zwiększają możliwości wykrywcze współczesnej kryminalistyki.

W praktyce sądowo-lekarskiej spotykamy się z bardzo różnymi sposobami usuwania zwłok ofiary po dokonaniu zabójstwa, które najogólniej można podzielić na ukrywanie i niszczenie. Spośród metod ukrywania zwłok, najprostszą z punktu widzenia sprawcy i najczęstszą, jest porzucenie ciała w niedostępnym miejscu, dalej kolejno zatopienie w zbiorniku wodnym i zakopanie. Z rzadziej spotykanych sposobów należy wymienić zamurowanie w budynku.

Z kolei niszczenie zwłok najczęściej jest realizowane przez ich spalenie, dużo rzadziej przez rozkawałkowanie. Bardzo rzadko spotykanymi metodami jest rozpuszczenie w żrącej substancji lub zniszczenie przy użyciu urządzeń mechanicznych. We wszystkich tych metodach, w razie znalezienia zwłok lub ich szczątków, istnieje możliwość identyfikacji, a często także ustalenia przyczyny zgonu.

Praktycy mówią, że idealne oględziny przeprowadzone są tylko w podręczniku do kryminalistyki… albo w serialu kryminalnym. Są czynnością wymagającą połączenia zarówno wiedzy praktycznej, jak i teoretycznej oraz prawnej. Szczególnie dużą uwagę należy przykładać do oględzin miejsca zabójstwa. Na podstawie ujawnionych śladów oraz przeprowadzonych badań medyczno-sądowych buduje się wersje śledcze.

Podczas wykładu przedstawione zostaną ciekawe, a zarazem trudne przypadki w medycynie sądowej i kryminalistyce, przy których powstało kilka możliwych wersji śledczych.

W wystąpieniu poruszona zostanie problematyka związana z trudnościami wykrywczo-dowodowymi dotyczącymi przestępstw seksualnych. Charakterystyka tego typu przestępstw – rodzaj dobra prawnego, które jest naruszane przez sprawcę, a które dotyczy najbardziej intymnych sfer życia człowieka, wtórna wiktymizacja towarzysząca ofiarom tego typu przestępstw, które muszą wziąć udział w wielu, często powtarzalnych czynnościach postępowania, jak też deficyt źródeł dowodowych (często poza pokrzywdzonym brak jest innych świadków oraz innych dowodów przestępstwa) – sprawia, że ciemna liczba jest bardzo wysoka.

Prelegentka postara się odpowiedzieć na pytania: Kiedy ofiara przestępstwa decyduje się na udział w postępowaniu? W jaki sposób organy ścigania dowiadują się o fakcie popełnienia przestępstwa seksualnego? Dlaczego czasem informacja taka jest uzyskiwana po latach? Jak długo można ścigać sprawcę takiego czynu? W jaki sposób ustawodawca wyciągnął rękę do ofiar przestępstw seksualnych?

Niektórzy mordercy twierdzą, że podpalenie miejsca, w którym doszło do popełnienia zbrodni doskonale ją zatuszuje i pomoże uniknąć kary. Inni z kolei wrzucają zwłoki ofiar do kanałów, rzek czy stawów. Czy żywioły sprzyjają kryminalistom? Na to pytanie – z perspektywy strażaka – postara się odpowiedzieć prelegent w swoim referacie.

W swojej prezentacji prelegenci wyjdą od krótkiej charakterystyki zjawiska zaginięć osób w Polsce na bazie policyjnych danych statystycznych, żeby odzwierciedlić skalę problemu. Następnie omówią podstawy prawne prowadzenia przez Policję poszukiwań osób zaginionych, wreszcie przejdą do do scharakteryzowania działalności CPOZ KGP – przybliżą powstanie Centrum, jego zadania i rolę w systemie poszukiwań w Polsce (w tym o Systemie Child Alert), współpracę z grupami poszukiwawczo-ratowniczymi, realizowane projekty i działalność szkoleniową.

Podczas wystąpienia zaprezentowane zostaną możliwości wykorzystania georadaru i psa specjalistycznego do wyszukiwania zapachu zwłok ludzkich w przypadku podejrzenia zabójstwa i ukrycia ciała.

Pokazana zostanie metodyka pracy biegłego przy działaniach poszukiwawczych.

Analizy przestrzenne są powszechnie stosowane przez analityków kryminalnych. Każde dokonane przestępstwo wydarzyło się w określonym czasie i miejscu. Analiza na mapie pozwala lepiej zrozumieć ich kontekst przestrzenny oraz trend określający, czy zdarzenia te miały charakter sporadyczny, czy powtarzalny.
Dla analityka ważne jest także właściwe i szybkie rozpoznawanie tego, co widzi na mapie.

Na przykładzie analizy zdjęć lotniczych i radarowych prelegent zademonstruje identyfikowanie obiektów o podobnych parametrach. Taka funkcjonalność pozwala typować potencjalne lokalizacje np. jam grobowych lub plantacji upraw określonych roślin.

W trakcie wykładu pokazane zostanie także budowanie modeli trójwymiarowych na podstawie zdjęć wykonanych przez dron. Zwykły, który po prostu robi zdjęcia i ma odbiornik GPS. Możliwość utworzenia realistycznego modelu 3D z zachowaniem rzeczywistych wymiarów i kolorów staje się cennym narzędziem do udokumentowania lub rozpoznania określonego obszaru lub obiektu.

Prelegent przeanalizuje możliwości wykorzystania pozaprocesowych metod pracy policji, w rozwiązaniu niewykrytego dotąd zaginięcia osoby z 2005 roku, i omówi poszczególne sposoby realizowania czynności. Z uwagi na to, że przed 2006 rokiem praca operacyjna wykonywana była na podstawie innych niż obecnie przepisów, pokaże, w jaki sposób zmiany te usprawniły proces wykrywczy. Opowie również o konieczności zaangażowania resortu edukacji, mediów itp. w kształtowaniu społecznego zrozumienia, że współpraca z policją leży w interesie każdego obywatela RP.

Nie możemy bez siebie żyć i dobrze pracować, ale wzajemny brak zaufania sprawia, że ciężko przekonać się do owocniejszej współpracy. Policjanci „opędzają” się od dziennikarzy jak od wścibskich plotkarzy, dziennikarze mają za złe, że policjanci nie rozumieją specyfiki pracy w mediach: informują zbyt skąpo,  zbyt późno, albo wcale. Jakie korzyści mogą wypłynąć z informowania dziennikarzy o prowadzonym śledztwie? Co można a nawet trzeba przekazywać? Jak to robić, by nie zaszkodzić, np. ofierze? Jak się wypowiadać do prasy, radia, telewizji, by wypaść dobrze?

Czym można sobie zrazić dziennikarzy i co to oznacza dla śledztwa i wizerunku policji? Dziennikarze to także sprzymierzeńcy prewencji. Nagłaśniając problem, alarmując społeczeństwo – wyczulają i namawiają do reagowania, na przykład na przemoc. 

Nie byłoby tak wielu interwencji policji, gdyby w rodzinie działo się dobrze. Problemy z dziećmi często zamiatane są pod dywan. Żaden dorosły nie chce przyznać się do porażki rodzicielskiej. Małe dziecko nie wie, jak reagować wobec swoich opiekunów. Duże – ucieka z domu. Czy dziennikarstwo może mieć wymiar edukacyjny?

Przemoc wśród dzieci pojawia się w wielu wymiarach – od agresji psychicznej, werbalnej, przez celowe upokarzanie innych i czerpanie przyjemności z cierpienia drugiego człowieka, po agresję fizyczną. Wśród nieletnich doświadczających przemocy jest jedna grupa bardziej narażona na dręczenie ze strony rówieśników, a są to dzieci ze spektrum autyzmu. Dlaczego tak się dzieje? Czy dzieci o profilu autystycznym to urodzone ofiary? Czy prowokują swoim zachowaniem? Jaki wpływ na ich przyszłe życie na przemoc rówieśnicza?

Prelegent przedstawi praktyczne możliwości wykorzystania analizy psychologicznej i sporządzonej na jej podstawie opinii biegłego w wyjaśnianiu niejednoznacznych zgonów. Analiza psychologiczna może mieć istotną rolę w określeniu okoliczności zgonu, gdy nie jest jasne, czy mamy do czynienia z zabójstwem, samobójstwem, czy nieszczęśliwym wypadkiem.

Psycholog jest w stanie ocenić skłonności samobójcze denata, ocenić ryzyko wiktymologiczne lub występowanie specyficznych charakterystyk, które mogą mieć związek z nagłym zgonem, np. podejmowanie autoerotycznych praktyk polegających na podduszaniu się.

Przestępstwa wobec zwierząt ujawniają ciemna stronę ludzkiej natury. Zwierzęta nie są w odpowiedni sposób chronione ani przez zapisy prawne, ani w praktyce. Złe, a nawet okrutne traktowanie zwierząt nie napotyka na właściwy sprzeciw społeczny, współczynnik tolerancji wobec cierpienia zwierząt jest wysoki.

Dopiero od niedawna działają fundacje zajmujące się ochroną praw zwierząt, ale do ilu z nich są w stanie dotrzeć i ilu są w stanie udzielić pomocy? Tym bardziej, że w zderzeniu z systemem, często przegrywają. Powoduje to nie tylko zbyt łagodne dla oprawców zwierząt prawo, ale też niewłaściwe lub niemal żadne szkolenie przedmiotowe funkcjonariuszy publicznych – policjantów, urzędników, prokuratorów, sędziów.

Przestępstwa seksualne to takie typy zachowań ludzkich (wraz z ich skutkami) powiązane z życiem seksualnym człowieka, jakie są zakazane przez ustawodawstwo karne. W obowiązującym aktualnie Kodeksie karnym sklasyfikowane są w rozdziale XXV: „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności”. Statystyki prawomocnie skazanych za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej pokazują istotne różnice pomiędzy wykazem z 1999 a 2003 roku.

Prelegentka wyszczególni kategorie etiologiczne sprawców wykorzystywania seksualnego, a także poruszy zagadnienie uwarunkowań anatomicznych preferencyjnych sprawców przestępstw seksualnych.

Podczas wykładu zostaną przedstawione metody wsparcia służb za pomocą technologii bezzałogowych systemów latających. Uczestnicy poznają także różne warianty wyposażenia oraz rodzaje BSP (bezzałogowych statków powietrznych). Porównane zostaną metody wypracowane we współpracy z GOPR, OSP/PSP i KWP z obecnie stosowanymi na świecie oraz zademonstrowane zostaną metody analizy obrazu i innych danych przekazywanych lub zbieranych na pokładzie statku powietrznego.

Zostanie również poddana analizie teza: „Czy drony pomagają lub przeszkadzają podczas akcji poszukiwawczo-ratowniczych?”.

Wykład poświęcony będzie zjawisku oraz specyfice zaginięć w naszym kraju, gdzie każdego roku policja przyjmuje ponad 20 tys. nowych zgłoszeń o zaginięciach. Pokazane zostaną dane statystyczne, które z roku na rok są coraz bardziej niepokojące.

Omówione zostaną profile osób zaginionych oraz to, kto, gdzie i w jakich okolicznościach najczęściej ginie. Zastanowimy się nad głównymi przyczynami zaginięć ludzi w naszym kraju oraz rolą mediów w ich poszukiwaniu.  Opowiem o historii i kulisach pracy dziennikarzy redakcji „Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie…” – jedynego telewizyjnego programu w Polsce, który regularnie, od ponad 22 lat, zajmuje się problemem osób zaginionych.

Prelegent przytoczy kilka przykładów tajemniczych zaginięć, które mają często charakter kryminalny. Przedstawione zostaną sprawy, które udało się wyjaśnić, a których finał okazał się dla wszystkich dużym zaskoczeniem.

Czym jest ciemna liczba zabójstw? Jakie przesłanki świadczą o tym, że zaginięcie jest zabójstwem? Jak prowadzić działania wykrywcze w tego typu sprawach? Analiza rozwiązanych spraw pozwala pracować na tymi sprawami, które do dziś są tajemnicą.

O przemocy domowej mówi się i pisze coraz częściej. Politycy przekonują, że prawo stoi po stronie ofiary. Przybywa instytucji i miejsc, w których niesiona jest pomoc. Dlaczego więc ofiary przemocy domowej milczą, dlaczego nie szukają pomocy zaraz po pierwszym działaniu lub zaniechaniu sprawcy, które wywołało w nich cierpienia i krzywdy? Dlaczego milczą osoby, które są świadkami przemocy domowej? To trudne pytania i równie trudno na nie odpowiedzieć.

W trakcie referatu prelegentka przybliży jeden z przypadków, kiedy zmowa milczenia nie została przerwana i doszło nie tylko do tragedii, ale i bezkarności sprawcy.

W niniejszej prezentacji na podstawie danych z literatury oraz przypadków, w których biegli psychologowie wydawali opinie sądowe, omówione zostanie zjawisko stalkingu, czyli uporczywego nękania i prześladowania innej osoby, w celu wywołania u niej poczucia zagrożenia oraz uzasadnionych obaw o bezpieczeństwo swoje lub najbliższych. Stalking od 2011 r. jest przestępstwem opisanym w art. 190a kk.

Działania sprawcy obejmują m.in. powtarzające się fizyczne lub wirtualne zbliżanie się do ofiary, śledzenie, komunikowanie się z nią wbrew jej woli, składanie niechcianych propozycji, a także grożenie jej. Sprawcy stalkingu charakteryzują się specyficznymi właściwościami, wśród których istotne są: skłonność do dominacji, lęk przed opuszczeniem, podatność na zranienia, nieumiejętność tolerowania niepowodzeń, skłonność do gwałtownych wybuchów emocjonalnych. Ofiary ich działań często są osobami skłonnymi do uzależnienia emocjonalnego, podatnymi na wpływ. Mogły, podobnie jak sprawcy, w dzieciństwie doznać negatywnego stylu przywiązania (dystans z opiekunem, poczucie odrzucenia, nadmierne karanie). Relacja między sprawcą a ofiarą ma swoją dynamikę. W rzadkich przypadkach eskalacja działań stalkera może doprowadzić nawet do zabójstwa ofiary.

Jak działa instytucja totalna? Jak działa sprawca, kiedy ma poczucie bezkarności? Dlaczego nikt nie pomaga ofierze? Wystąpienie zostanie poświęcone problemowi zdarzeń kryminalnych za zamkniętymi drzwiami oraz relacji pomiędzy sprawcą a ofiarą. Omówione zostaną także problemy związane z wymierzeniem kary za krzywdy sprzed lat.

Zapisy na konferencję odbywają się za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego. Opłaty należy dokonać za każdego uczestnika konferencji. Jednocześnie przypominamy, że opłaty konferencyjne są bezzwrotne, a faktury będą wystawiane wyłącznie na podmiot podany w formularz zgłoszeniowym od czerwca 2018 roku.

Prosimy o uregulowanie opłaty za uczestnictwo do 14 dni od otrzymania maila od organizatora konferencji.

Cena za uczestnictwo bierne:

• studenci, doktoranci – 85 zł
• absolwenci, pracownicy naukowi, przedstawiciele służb mundurowych oraz inne osoby zainteresowane tematyką konferencji – 100 zł

Rachunek bankowy do wpłat na konferencje:

Raiffeisen Bank Polska S.A.

30 1750 1019 0000 0000 3625 3541