EU Kids OnlineEuropean Research on Cultural, Contextual and Risk Issues in Children’s Safe Use of the Internet and New Media

Młodzi internauci

Dane z opublikowanego w grudniu 2008 raportu Eurobarometr wskazują na stały wzrost liczby dzieci korzystających z Internetu – w 2005 roku 68% młodych Europejczyków w wieku od 6 do 17 lat korzystało z sieci, natomiast w roku 2008 liczba ta wzrosła do 75%. Grono młodych internautów najszybciej rośnie w krajach Europy Wschodniej. W Polsce liczba wzrosła o ponad 40% – z 47% w roku 2005, do 89% w roku 2008. W całej Europie odsetek młodych użytkowników Internetu rośnie wraz z wiekiem, w Polsce – jest ich więcej niż w krajach Unii Europejskiej.

Dojrzałość psychologiczna dzieci

Sytuacja dzieci, które zaczynają swą przygodę w rzeczywistości wirtualnej, jest zupełnie inna niż osób dorosłych. Osoby dorosłe uczą się Internetu tak jak języka obcego. Tymczasem dzieci dorastają w sieci, co sprawia, że szybko poznają jej tajemnice i czasami znacznie lepiej od dorosłych radzą sobie z zagadnieniami technicznymi.

Za orientacją w kwestiach technicznych nie idzie jednak zwykle dodatkowy rozwój psychospołeczny. Dzieci i młodzież różnią się od dorosłych w kwestii dojrzałości psychologicznej. Nie są przygotowane na to, że z drugiej strony komputera może stać dorosły, który zechce ich wykorzystać (nie zawsze w grę wchodzi wykorzystanie seksualne, czasami może chodzić np. o wyłudzenie pieniędzy). Często nie zdają sobie sprawy z niebezpieczeństwa, jakie dla ich psychiki stanowić może obcowanie z treściami pornograficznymi, sadystycznymi itp. Nie rozumieją także ryzyka prawnego, jakie generować może wymiana plików muzycznych lub ściąganie nielegalnego oprogramowania z Internetu.

Bezpieczny Internet

Rozpowszechnienie łatwego dostępu do Internetu wśród dzieci i młodzieży pociąga zatem za sobą daleko idące implikacje społeczne i psychologiczne. Dzieci i młodzież w pierwszym rzędzie adaptują się do funkcjonowania w sieci. W sposób nieporównywalny ze rodzicami czy dziadkami są w stanie komunikować się z innymi ludźmi czy znajdować potrzebne informacje. Ale Internet to nie tylko zalety. W sieci czyhać może na dziecko wiele niebezpieczeństw – pozostawione samemu sobie może natknąć się na rzeczy, na kontakt z którymi nie jest ani wystarczająco dojrzałe, ani przygotowane. Takie negatywne doświadczenia mogą wywrzeć wpływ na późniejsze zdrowie psychiczne i funkcjonowanie społeczne najmłodszych.

By chronić nasze dzieci przed tym, co czyhać może na nie w Internecie, potrzebna jest przemyślana polityka. Polityka, która musi zostać opracowana na podstawie aktualnych badań naukowych. Takie badania – prowadzone między innymi w ramach projektu Safer Internet Plus: EU Kids Online, realizowanego w państwach członkowskich Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA) - powinny stać się podstawą określania priorytetów w walce o bezpieczniejszy Internet dla najmłodszych Polaków.

Oddziaływanie Internetu na dzieci

Projekt EU Kids Online miał na celu przygotowanie, przeprowadzenie, opracowanie i porównanie badań na temat stylu korzystania z sieci przez najmłodszych, potencjalnych niebezpieczeństw, z którymi dziecko może się zetknąć, a także określenie, w jaki sposób najlepiej chronić je przed tym, co może szkodzić ich rozwojowi psychicznemu, społecznemu, duchowemu czy seksualnemu, oraz co w tej dziedzinie powinno zrobić państwo (np. poprzez odpowiednie regulacje prawne), a czym powinni zająć się pedagodzy w szkołach i rodzice.

Podstawowym założeniem projektu było ułatwienie przepływu informacji o oddziaływaniu Internetu na dzieci między środowiskami naukowymi zajmującymi się tą problematyką niezależnie w wielu krajach europejskich. Celem ostatecznym była integracja danych zgromadzonych przez narodowe europejskie ośrodki badawcze i wypracowanie rekomendacji, które mogłyby być wcielane w życie na poziomie paneuropejskim.

Jak chronić najmłodzych?

Projekt miał charakter interdyscyplinarny: brali w nim udział psychologowie, socjologowie, pedagogowie i kulturoznawcy. Wybrane grupy robocze badaczy przedstawiały ekspertyzy z różnorakich dziedzin w celu znalezienia odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób jak najlepiej chronić nasze dzieci przed szkodliwymi treściami, które czyhają na nie w sieci?

By odpowiedzieć na to pytanie, trzeba jednak wcześniej postawić sobie inne, nie mniej ważne: Czy istnieją badania na temat tego, jak dzieci korzystają z Internetu i czego w nim szukają? Jakiego rodzaju to badania? Jakie niebezpieczeństwa mogą pojawić się w Internecie? Które z nich dotyczą dzieci? Czy rodzice i pedagodzy zdają sobie z nich sprawę? Jaki jest stopień świadomości dzieci jako małych użytkowników Internetu? Czy i jak należy chronić dzieci przed szkodliwymi treściami? Co można zrobić, by zminimalizować ryzyko, że dziecko umówi się w Sieci z pedofilem lub trafi na stronę pornograficzną?

Projekt realizowany był przez 32 instytucje naukowe z 18 krajów europejskich (11 krajów „starej Unii”, 4 kraje „nowej Unii”, 2 kraje EEA niebędące członkami UE oraz jeden kraj kandydujący do UE).

Etap 1

Porównanie wyników badań nad tym, jak dzieci zachowują się w sieci, do czego jej używają i czego tam szukają, przeprowadzonych w różnych krajach europejskich. Badań, o których informacje, m.in. ze względu na bariery językowe, nie wychodziły dotąd poza granice krajów członkowskich UE i EEA.

Etap 2

Uzgodnienie metodologii badawczej, dzięki któremu wyniki badań z różnych krajów będą porównywalne.

Etap 3

Próba zrozumienia znaczenia badań w ich kontekście kulturowym, oszacowania, które badania są dla nas kluczowe, i zaplanowania, jakie badania powinny być zrobione w przyszłości, by dać maksymalnie pełny obraz tego, co dzieci robią w sieci i co może je tam spotkać.

Etap 4

Zidentyfikowanie i zrozumienie niebezpieczeństw, które mogą się wiązać ze zidentyfikowanymi w poprzednich etapach strategiami korzystania z sieci przez dzieci.

Etap 5

Wymiana doświadczeń między badaczami i praktykami z poszczególnych krajów, dzięki której być może zostaną wyłonione optymalne strategie radzenia sobie z problemami generowanymi przez funkcjonowanie dzieci w Internecie.

Etap 6

Sformułowanie rekomendacji, które będą mogły być brane pod uwagę przy tworzeniu polityki ukierunkowanej na kontrolę tego, jak najmłodsi korzystają z Internetu w krajach członkowskich UE i EEA.

Raport EU Kids Online z września 2008 roku przedstawia wyniki obszernych analiz używania Internetu przez dzieci i młodzież w Unii Europejskiej. W raporcie wykorzystano 250 badań przeprowadzonych w ostatnich latach w 21 krajach, także w Polsce. Badacze przeprowadzili porównania zagrożeń i korzyści wynikających z coraz powszechniejszym dostępem do Internetu, doświadczeń dzieci i młodzieży online, stan wiedzy rodziców na temat zagrożeń w Internecie oraz środki zaradcze podejmowane przez rodziców.

Raport końcowy »

• London School of Economics and Political Science, Department of Media and Communications

Austria

• Universität Salzburg, Fachbereich Kommunikationswissenschaft

Belgia

• Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Sociale WetenschappenVrije Universiteit Brussel

Bułgaria

• Фондация "Джендър образование, изследвания и технологии'"Фондация "Интернет райтс България"

Dania

• Københavns Universitet, Humanistiske Fakultet

Estonia

• MTÜ "Living for Tomorrow"

Francja

• France Télécom

Grecja

• Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

Hiszpania

• Euskal Herriko Unibertsitatea / Universidad del País Vasco, Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultate / Facultad de Ciencias Sociales y de la Comunicación

Holandia

• SCP - Sociaal en Cultureel PlanbureauUniversiteit van Amsterdam

Islandia

• Háskóli ÍslandsHáskólinn á Akureyri, Rannsókna- og þróunarmiðstöð Háskólans á Akureyri

Niemcy

• Universität Hamburg, Hans-Bredow-Institut für Medienforschung

Norwegia

• Medietilsynet – Norvegian Media AuthorityUniversitetet i Oslo, Institutt for medier og kommunikasjonNorges teknisk-naturvitenskapelige universitet, Psykologisk instituttSINTEF – Stiftelsen for industriell og teknisk forskning ved NTH

Polska

• Uniwersytet SWPS, Instytut Kultury i Komunikowania

Portugalia

• Universidade Nova de Lisboa, Faculdade de Ciências Sociais e Humanas, Departamento de Ciências da Comunicação

Republika Czeska

• Masarykova univerzita, Fakulta sociálních studiíUniverzita Karlova v Praze

Słowenia

• Univerza v Ljubljani, Fakulteta za družbene vede

Szwecja

• Göteborgs universitetVäxjö universitet