Dynamiczny model powtarzających się myśli negatywnychi hamowania w depresji – metoda codziennych pomiarów

Powtarzające się myśli negatywne (często nazywane ruminacjami) są obecne w życiu każdego z nas. Czasami zdarza nam się roztrząsać dlaczego dana sytuacja zdarza się akurat nam, czym sobie na to zasłużyliśmy, dlaczego my, a nie inni. Jest to jeden z wielu sposobów na regulację naszych emocji. Badania pokazują jednak, że w niektórych chorobach – takich jak depresja czy zaburzenia lękowe – ten sposób regulacji emocjonalnej jest nadużywany i przyczynia się do zwiększenia ryzyka zachorowania oraz nasilenia objawów istniejącej już choroby. Kluczowe pytanie brzmi, jak pomóc pacjentom uporać się z powtarzającymi się myślami negatywnymi. Właśnie na tę kwestię próbujemy odpowiedzieć w naszych badaniach. Jedną z hipotez wyjaśniających trudności w leczeniu ruminacji jest deficyt hamowania.

Hamowanie to jedna z funkcji wykonawczych, która pozwala nam na zatrzymanie naszych odruchowych odpowiedzi (używamy jej na przykład wtedy, gdy coś bardzo nas rozbawi, ale ze względu na okoliczności, nie możemy się na głos roześmiać). Celem naszego projektu jest stworzenie modelu przedstawiającego zależności pomiędzy używaniem powtarzających się myśli negatywnych, nastrojem i wydajnością hamowania w życiu codziennym pacjentów, a także sprawdzenie, czy trening hamowania może obniżyć ruminacje i tym samym polepszyć nastrój oraz regulację emocjonalną. Opracowanie takiego modelu jest koniecznym etapem przed zastosowaniem treningu hamowania w terapii ruminacji, pozwoli on także na podniesienie efektywności samej terapii.

Na projekt składają się dwa typy badań. Pierwsze wykorzystuje metodę Ecollogical Momentary Assessement (EMA) – do badania używamy aplikacji na telefony komórkowe. Drugie to tradycyjne badanie laboratoryjne. Rozwój aplikacji mobilnej, we współpracy z Politechniką Łódzką, otwiera nowe możliwości pomiaru zmiennych psychologicznych w życiu codziennym pacjentów. Możemy sprawdzić, jaka jest dynamiczna zależność między hamowaniem, ruminacjami i nastrojem oraz jak te zmienne funkcjonują podczas codziennych czynności. Przejście od badań w laboratorium do badania procesów psychologicznych w życiu codziennym jest tym ważniejsze, że najnowsze badania sugerują, iż nie tylko ilość ruminacji wpływa na objawy depresji i zaburzeń lękowych, ale wpływ na choroby psychiczne może mieć również to z jaką stałością ruminacje wpływają na nasze emocje (czyli, czy fakt, że ruminujemy jest zawsze równoznaczny z obniżeniem nastroju).

Zbadanie tych dynamicznych zależności jest możliwe jedynie przy pomocy EMA. Dodatkowo w drugiej części tego badania sprawdzimy, jak trening hamowania wpływa na ruminacje i nastrój. Z dotychczasowych badań wiemy już, że trening hamowania w laboratorium zmniejsza użycie ruminacji. W naszym badaniu będziemy sprawdzać, czy jest to możliwe przy pomocy urządzenia mobilnego, które pacjent ma zawsze ze sobą (na przykład telefonu komórkowego). W drugim badaniu, przeprowadzanym w laboratorium, sprawdzimy, przy pomocy okulografu, jak pacjenci, u których wprowadzimy ruminacje lub dystrakcje (grupa kontrolna), radzą sobie w zadaniach wymagających hamowania. Badanie to pozwoli nam na sprawdzenie w bardziej kontrolowanych warunkach niż życiu codziennym, jakie dodatkowe czynniki, takie jak rodzaj ruminacji czy ich tematyka, wpływają na zależności między powtarzającymi się myślami, hamowaniem i objawami depresji.

Wyniki naszego projektu pozwolą na lepsze zrozumienie relacji, jaka zachodzi między ruminacjami, hamowaniem a objawami depresji w życiu codziennym pacjentów, a także na określenie, jakie dodatkowe czynniki mogą mieć wpływ na tą relację. Ta wiedza jest konieczna, aby zoptymalizować sposób, w jaki pomagamy pacjentom nadużywającym ruminacji. Dodatkowo nasz projekt pozwoli sprawdzić, czy taka terapia może być wspomagana nowymi technologiami (aplikacjami na urządzenie mobilne) i czy możemy wykorzystać trening hamowania, aby zwiększyć jej efektywność. Jest to tym bardziej istotne, że nadużywanie ruminacji stanowi jeden z czynników ryzyka depresji – choroby, którą według WHO dotknięte jest około 5% światowej populacji.