Trening funkcji wykonawczychjako moderator efektywności psychoterapii Gestalt w leczeniu osób depresyjnych; randomizowane badanie z grupą kontrolną prowadzone w warunkach naturalnych

Szacuje się, że na zaburzenia depresyjne cierpi obecnie około 10 proc. populacji a w roku 2030 staną się one drugą, po AIDS i przed chorobami niedokrwiennymi serca, najbardziej obciążającą chorobą na świecie, w tym pierwszą (przed chorobami niedokrwiennymi i chorobami związanymi z demencją) w krajach wysoko rozwiniętych. W ostatnich latach obserwujemy wzrost zainteresowania poznawczymi aspektami chorób psychicznych, w tym depresji. Analizy dotychczasowych badań pokazują, że depresja dotyka nie tylko funkcjonowania emocjonalnego. Deficyty w funkcjonowaniu poznawczym, obejmujące pamięć i zarządzające nią tzw. funkcje wykonawcze, są bezdyskusyjne. Zmiany te często utrzymują się również po zakończeniu farmakoterapii, co sprzyja nawrotom depresji, ponieważ gorsze funkcjonowanie poznawcze przekłada się na gorsze funkcjonowanie w życiu codziennym.

Potwierdzają to opublikowane w 2013 r. wyniki badań, które pokazują, że to właśnie przeżyta depresja jest przyczyną gorszego funkcjonowania poznawczego w przyszłości, nie zaś, że to niedostatki poznawcze są przyczyną depresji. W ciągu ostatniego roku pojawiły się wstępne doniesienia o lekach przeciwdepresyjnych wspierających proces tworzenia nowych neuronów, a zatem mogących przeciwdziałać zmianom poznawczym, jednak ich działanie jest ograniczone tylko do niektórych obszarów mózgu, a dokładny wpływ tych leków na mózg ludzki nie jest jeszcze znany.

Psychoterapia nie niesie ze sobą powodowanych przez leki skutków ubocznych i jest efektywną metodą leczenia depresji. Jej dodatkowym atutem w stosunku do farmakoterapii jest poszerzenie dostępnego dla klienta repertuaru sposobów bycia w relacji z otoczeniem i samym sobą. 

Podstawowym celem projektu jest zbadanie i zrozumienie związków między zmianami poznawczymi towarzyszącymi depresji i procesem psychoterapii, który, koncentrując się na wielu aspektach funkcjonowania człowieka, omija jednak zmiany, jakie zachodzą w funkcjach poznawczych.

W badaniu będziemy testować ogólną hipotezę mówiącą o tym, że depresji towarzyszą zmiany na wyższym poziomie funkcjonowania poznawczego, wykraczające poza funkcje wykonawcze i pamięć roboczą, a polegające na deficycie w tworzeniu modeli umysłowych, zaś trening poznawczy wspomaga proces psychoterapii przez powstrzymywanie lub naprawianie tych zmian.

Projektując niniejsze badanie zdecydowaliśmy się wykorzystać psychoterapię gestalt – charakteryzującą się holistycznym (czyli zorientowanym nie tylko na emocje, myśli i zachowanie, lecz także na doznania płynące z ciała) podejściem do pacjenta. W badaniu użyjemy również platformy do internetowego treningu poznawczego.

Będziemy korzystać zarówno z metod kwestionariuszowych, jak i komputerowych testów badających funkcjonowanie poznawcze. Zmierzymy poziom ogólnego funkcjonowania, nasilenie objawów depresji, funkcjonowanie poznawcze w życiu codziennym, funkcje wykonawcze oraz pojemność pamięci roboczej.

Opierając się na powyższych przesłankach założono, że połączenie komputerowego treningu poznawczego z klasyczną psychoterapią da efekt synergii przejawiający się zarówno lepszą efektywnością treningu poznawczego, jak i większą efektywnością leczenia depresji.

Niniejsze badanie pozwoli nie tylko na zbadanie prostego wpływu treningu funkcji wykonawczych na leczenie depresji, lecz także na jego transfer na wyższe poziomy funkcjonowania poznawczego. Ważną korzyścią będzie również zbadanie efektywności psychoterapii gestalt w zakresie funkcjonowania poznawczego.

Dzięki obiektywnemu, dokładnemu i szerszemu niż dotychczas raportowane zbadaniu poznawczych zmian w opisywanych wyżej obszarach możliwe będzie stworzenie efektywniejszych sposobów jej leczenia i przeciwdziałanie rozprzestrzeniania się depresji – zarówno przez wprowadzenie treningów poznawczych, jak i ewentualną modyfikację działań psychoterapeutycznych.

Według prognozy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2030 r. zaburzenia depresyjne będą na pierwszym miejscu listy schorzeń wymagających największych nakładów finansowych na leczenie w krajach rozwiniętych i na drugim w skali świata.

Poprawa efektywności leczenia depresji przełoży się bezpośrednio na oszczędności w jej leczeniu i prawdopodobnie na lepszy dobrostan społeczności światowej.