Polityka pamięci wobec antykomunistycznego podziemiaMiędzy państwowymi upamiętnieniami a kulturą popularną i komercjalizacją

Projekt ma na celu analizę praktyk upamiętniania antykomunistycznego podziemia w Polsce po 1989 r.. Interesuje nas, jak i dlaczego doszło do przekształcenia antykomunistycznych partyzantów w wysoce symboliczną i stanowiącą przedmiot sporów figurę Żołnierzy Wyklętych. Zadaniem projektu jest również odpowiedź na pytanie, jakie znaczenia przypisywane są Żołnierzom Wyklętym przez różnych aktorów społecznych.

Nasze badania obejmą analizę nie tylko oficjalnych uroczystości, lecz także różnych nieformalnych upamiętnień Żołnierzy Wyklętych. Za szczególnie godne uwagi uważamy przyjrzenie się funkcjonowaniu symboliki Żołnierzy Wyklętych w kulturze popularnej (na przykład zjawisko tzw. odzieży patriotycznej czy nacjonalistycznej muzyki rapowej). Interesuje nas również historyczne uwarunkowania tych praktyk: w jakim stopniu kształtowane są przez wcześniejsze wzorce upamiętnienia, np. powstańców styczniowych czy partyzantów Armii Ludowej.

Badania mają charakter jakościowy i koncentrują się na znaczeniu, jakie ludzie nadają antykomunistycznemu podziemiu. Planujemy zastosowanie metodologicznych narzędzi, które dają możliwość przyjrzenia się temu, jak sami badani definiują rzeczywistość społeczną i jak zachowują się w naturalnych (nielaboratoryjnych) codziennych i odświętnych sytuacjach.

W projekcie wykorzystamy wywiady częściowo ustrukturyzowane, obserwację, obserwację uczestniczącą oraz wywiad etnograficzny. Nasze badania obejmą kluczowe dla upamiętnień kategorie ludzi, takie jak na przykład nauczyciele, politycy, urzędnicy, kibice czy działacze społeczni. W badaniach wykorzystamy również analizę danych zastanych oraz krytyczną analizę dyskursu. Przedmiotem analiz będą tutaj różne kulturowe artefakty związane z upamiętnieniem Żołnierzy Wyklętych (na przykład podręczniki szkolne, vlepki, teksty utworów muzycznych, artykuły prasowe czy przemówienia polityków z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych). Istotnym elementem naszej metodologii będzie również antropologia wizualna, której efektem będzie nakręcenie filmu etnograficznego.