IO 2016 - Siła nastawienia

Jedną z przyczyn wyjaśniających oba zjawiska jest wpływ nastawienia zawodnika do swojego występu podczas IO – w czasie sezonu przygotowawczego, bezpośrednio przed rywalizacją oraz w trakcie samego wydarzenia.

Nastawienie to ważny element, na który oddziałują m.in.:

• trener (i jego własna umiejętność radzenia sobie w sytuacji stresowej),
• media („pompowanie balonika”),
• rodzina (której spójność, stabilność finansowa również, mogą zależeć od sukcesu sportowego zawodnika).

Warto, aby grupy oraz jednostki zaangażowane w funkcjonowanie danego zawodnika wspierały jego koncentrację na stawaniu się coraz lepszym, mocniejszym w występie sportowym. Mowa tutaj o percepcji sukcesu, sposobie definiowania sukcesu przez zawodnika, który widoczny jest w tym, jakie cele do osiągnięcia wyznaczają sobie zawodnicy (na ile pozostają one pod ich kontrolą) oraz jak angażują się w ich realizację.

Zawodnik może być zorientowany na rozwój albo na wynik. W obu przypadkach zawodnik może być silnie zmotywowany, jednakże orientacja na wynik zwiększa ryzyko destrukcyjnych zachowań sportowca przygotowującego się do zawodów (spadki nastroju, konflikty, ryzyko wspomagania się dopingiem itd.). Osoba z takim definiowaniem sukcesu ma przekonanie, że musi udowodnić, że jest lepsza, zdolniejsza od przeciwników.

Z kolei orientacja na rozwój, pozwala spojrzeć z szerszej perspektywy na funkcjonowanie zawodnika – chodzi tu o pokonywanie trudności, stawanie się coraz lepszym, mocniejszym w wykonaniu sportowym – dążenie do osiągania poziomu optymalnego dla danego zawodnika. W takim podejściu sportowiec skupia się na elementach, które pozostają pod jego kontrolą (np. zaangażowanie).

Wyniki badań wskazują, że orientacja na rozwój jest związana z lepszym radzeniem sobie z wyzwaniami sportowymi aniżeli orientacja na wynik. Okazuje się, że sportowcy zorientowani na rozwój potrafią lepiej wykorzystać umiejętności w swoich występach sportowych.

Kolejnym ważnym elementem, również, związanym z omawianym nastawieniem, jest powtarzalność wykonania. Idąc za założeniem, że dobry trening to taki, który odzwierciedla występ na zawodach, warto, aby sportowcy spostrzegali zawody (nawet tej najwyższej rangi) jako możliwości powtórzenia tego wykonania, które wielokrotnie prezentowali podczas treningów – czyli tego, co jest dobrze im znane i które najlepiej wykonują. Tutaj można odwołać się do wypowiedzi Kamila Stocha przed IO w Sochi, który podobnie jak w kiedyś Adam Małysz, mimo nacisków mediów o oczekiwania wynikowe, konsekwentnie odpowiadał: „Zrobię to, co do mnie należy: pójdę, skoczę – po prostu – oddam jak najlepsze skoki” (dla TVP Sport, 2014). Prawdopodobnie, wizja medalu była dla Kamila dodatkowym motorem, do mocnych treningów jak wspominał w wywiadzie dla TVP1 wizualizował sobie medal leżący na stole – to dodawało jemu skrzydeł. Warto, aby podium, medal, wygrana same w sobie nie były celem – niech będą inspiracją, a skupienie na „zrobieniu swojej roboty” było zadaniem do wykonania, którego skutki przełożą się na dobry wynik.

Aby zrealizować tę wizję, ważna jest znajomość swojego optymalnego pobudzenia startowego – świadomość tego, do jakiego stanu psycho-fizycznego dążę w rywalizacji sportowej jako zawodnik. Dzięki temu mogę określić czy potrzebuję „nakrętki” czy „wyluzki”. Dużo zależy od dyscypliny i temperamentu sportowca.

Niektórzy, aby móc wykorzystać 100% swoich możliwości potrzebują szybkiego bicia serca, przyspieszonego oddechu i zwierzęcej waleczności – to są sygnały z ciała mówiące o gotowości do startu. Tacy zawodnicy często proszą trybuny o doping, energicznie podskakują, oklepują się po twarzy. Inni, z kolei wolą tę uwagę kierować wewnątrz siebie – wyszukując tam sygnałów mówiących o skupieniu, spokoju – to są zawodnicy, którzy przed startem pracują z oddechem przeponowym – wchodząc w odpowiedni dla nich poziom koncentracji, proszą o ciszę kibiców przed wykonaniem danego elementu sportowego. Mając sprecyzowane: wizję optymalnego stanu oraz odpowiedniego wykonania, zawodnik może dążyć do nich w różnych warunkach podczas treningów – aby sytuacja treningowa jak najbardziej odzwierciedlała realny start.

Warto pokreślić, że niektóre osoby w sytuacji nadmiernego stresu reagują apatią i stwarzają wrażenie osób bardzo spokojnych, nawet zobojętniałych. W takich sytuacjach, jak również w ogóle w dążeniu do odpowiedniego nastawienia może być pozytywny dialog wewnętrzny – nakierowujący na cel, zadanie, np. słowa klucze otwierające odpowiednią postawę np.: „ufam sobie” albo „mam w sobie odwagę”, „jestem waleczny”.

Zwiększające pewność siebie zawodnika może być, również, posiadanie planu w głowie na różne sytuacje, które mogą pojawić się bezpośrednio przed, jak i podczas rywalizacji – zgodnie z zasadą: „nie ma nieoczekiwanych sytuacji, są tylko te, których nie przewidzieliśmy”. Nie tylko podziała to na oczywistą korzyść zawodnika w razie wystąpienia takowych sytuacji, ale również, zwiększy poczucie kontroli zawodnika tak istotnej na wysokiej rangi zawodach.

Przed nami ostatnie kwalifikacje olimpijskie i rywalizacja o ostatnie wolne miejsca na Igrzyska w Rio, potem zacznie się już okres bezpośrednich przygotowań do Igrzysk, wyjazd do Rio i aklimatyzacja oraz oczekiwanie na swój start na Igrzyskach. 

Zapraszamy do zapoznania się z cyklem artykułów i doniesień z Igrzysk Olimpijskich przygotowanych przez zespół psychologów sportu ze studiów podyplomowych na Uniwersytecie SWPS pt. Psychologia sportu – w nurcie sportu pozytywnego. Nasi eksperci przybliżą z czym będą mierzyli się nasi sportowcy i w jaki sposób psychologia wspomaga rywalizację o najwyższe laury sportowe.