Czas na archiwum 2.0! Nowe formy archiwizacji kultury współczesnej

Archiwum jako zamknięty skarbiec kultury z narracją skupioną przede wszystkim na przeszłości – ten dotąd dominujący sposób konstruowania dziedzictwa właśnie ulega przeobrażeniom. Dzieje się tak za sprawą nowych form wkraczających do archiwów. To nie tylko wspomniane już gry komputerowe – archiwizować można wszystko: od prywatnych wspomnień po artefakty codzienności. Niesie to za sobą kilka istotnych zmian, które szczegółowo omówimy podczas spotkania.

Przede wszystkim archiwum gromadzące zasoby dziedzictwa kultury staje się otwarte i dostępne dla wszystkich. W praktyce oznacza to, że każdy może ponownie wykorzystać udostępnione w domenie publicznej zasoby muzeów, bibliotek, galerii czy archiwów państwowych. Stworzyć własne dzieło będące remiksem prac już istniejących. To wymaga od instytucji kultury „otwarcia się na nowe” – nowe wyzwania prawne i konceptualne (np. w jaki sposób udostępnić gry i oryginalny sprzęt do ich uruchamiania, by mieścić się w granicach prawa), nowy sposób organizacji zbiorów i ich przechowywania (w końcu wiele z nich ma charakter niematerialny), nowe formy ewaluacji działań.

O tym, że taka zmiana jest możliwa, świadczy sukces Holendrów – Rijksmuseum, jedno z największych europejskich muzeów z siedzibą w Amsterdamie, udostępniło całą swoją kolekcję w sieci. Pokaźny zbiór można nie tylko oglądać, lecz także dokonywać jego twórczych przeróbek, korzystając z narzędzi udostępnionych przez placówkę. Czy podobnymi sukcesami mogą pochwalić się rodzime instytucje? – o tym porozmawiamy podczas spotkania.

Co oznacza pojawienia się nowych form archiwizacji dla uczestników obiegu kultury? Duże zmiany – z biernych odbiorców treści stają się jej aktywnymi współtwórcami. W tym tkwi sedno digitalizacji oddolnej, czyli działań na rzecz zachowania lokalnego dziedzictwa z wykorzystaniem nowych technologii.

Przykładem dobrych praktyk w tym obszarze są warsztaty MediaLab, zorganizowane w Chrzelicach w ramach projektu Kultura 2.0. Uczestnicy wykonali wyłącznie za pomocą aparatów fotograficznych i telefonów komórkowych „zdjęcia lotnicze” Chrzelic. Następnie fotografie zostały naniesione na siatkę mapy wykonaną przy użyciu modułów GPS w telefonach komórkowych przez ekipę przemieszczającą się na rowerach.

Ciekawym przykładem digitalizacji oddolnej są również zyskujące coraz większą popularność archiwa społeczne, o których szerzej podyskutujemy w trakcie spotkania. W ich tworzenie angażują się lokalne społeczności – mieszkańcy opowiadają o swojej codzienności i najbliższym otoczeniu, zbierają materialne pamiątki i całość archiwizują. 

Dobry przykład takich działań pochodzi z warszawskiej Pragi – „Praga Gada” to 500 godzin zarejestrowanych rozmów z praskimi seniorami, spośród których wybrano 99 historii, które można odsłuchać na stronie projektu.

Ten typ digitalizacji wspomnień umożliwia integrację lokalnej społeczności, o czym będą mogli się przekonać studenci School of Ideas już w I semestrze podczas realizacji projektu badawczego w najbliższym sąsiedztwie naszej uczelni i tworzenia projektu archiwum cyfrowego.