Pierwsza polska analogowa misja na Marsa

Misja EXO.17 jest jak dotąd pierwszą, całkowicie polską symulacją analogowych astronautów. Amerykański ośrodek badawczy Mars Desert Research Station (MDSR) na czas jej prowadzenia zostanie oddany do dyspozycji interdyscyplinarnego zespołu z Warszawy.

Misja analogowa to symulacja maksymalnie zbliżona do załogowej wyprawy na Marsa. Badacze będą więc używać analogicznego sprzętu, wykonywać analogiczne czynności i korzystać z analogicznych procedur. I co ważne, pracować w terenie, którego krajobraz do złudzenia przypomina marsjański, niewiele różniąc się także pod względem geologicznym.

A wszystko po to, by w trakcie testów wykryć usterki w sprzęcie i błędy w rozwiązaniach technologicznych oraz procedurach i poprawić je przed misją właściwą.

Działania załogi będą koordynowane przez Centrum Kontroli Misji EXO.17, mieszczące się w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. 

– Jako pierwsi w Polsce stworzyliśmy we współpracy ze School of Form modułówy analog kombinezonu kosmonautycznego, który pozwala na dostosowanie części skafandra do wykonywanych zadań. Na przykład, geolog potrzebuje innych kieszeni niż operator łazika, musi więc rekonfigurować kombinezon w zależności od swoich aktualnych potrzeb – tłumaczy Falaciński.

Badacze przetestują nową wersję holtera, który ma analizować pracę serca podczas wykonywania rutynowych zadań oraz… porannych ćwiczeń gimnastycznych. Sprawdzą również system filtrowania powietrza w habitacie – marsjański pył wnika głęboko w strukturę płuc, stąd takie środki ochrony są niezbędne. Wypróbują nowe, wielofunkcyjne narzędzie geologiczne.

Nie od dziś wiadomo, że brak higieny może fatalnie wpłynąć na morale załogi. Dlatego do MDSR badacze zabiorą także autorski wynalazek Jakuba Falacińskiego – prysznic mgłowy FOG. To sprytne urządzenie umożliwia kąpiel w dwóch szklankach wody, a jego konstrukcja zadziwia minimalizmem: niewielka skrzynka, w niej zamknięta przenośna „kabina prysznicowa”, czyli rurka, w której znajdują się atomizery rozpylające mgłę wodną.

– Analogowe symulacje są w dużej mierze poszukiwaniem potencjalnych problemów. Sprawdzamy, co działa, a co wymaga ulepszenia. Nie skupiamy się jednak wyłącznie na testowaniu sprzętu. Przede wszystkim interesuje nas tzw. czynnik ludzki w warunkach izolowanych – podkreśla Falaciński.

To właśnie „czynnik ludzki” jest przedmiotem badań dr hab. Hanny Bednarek z Uniwersytetu SWPS. Uczestnicy tworzący zespół będą musieli sobie poradzić w nietypowych warunkach z trudnymi zadaniami. Dlatego zaplanowano badania obejmujące zarówno aspekty różnic indywidualnych jak i funkcji poznawczych, w tym subiektywnie odczuwany stres oraz style radzenia sobie ze stresem oraz badania nad funkcjonowaniem pamięci roboczej. Uwzględniając nietypowe warunki w jakich odbywać się będzie misja, przed jej rozpoczęciem postanowiono także określić poranny vs wieczorny chronotyp uczestników wyprawy czyli indiwidualny rytm aktywności w cyklu dobowym. W trakcie misji zadaniem załogi będzie codzienny pomiar nastroju oraz wykonanie dwóch sesji badań pamięci roboczej: zgodnie i niezgodnie z własnym chronotypem, czyli rano i wieczorem.

Na przykładzie grupy uczestników wyprawy testowana będzie hipoteza, że chronotyp poranny vs wieczorny różnicuje sprawność funkcji wykonawczych pamięci roboczej. Zagadnienie to jest szczególnie ważne, bowiem sprawne funkcjonowanie pamięci roboczej leży u podstaw bardziej złożonych procesów poznawczych, takich jak myślenie, planowanie czy podejmowanie decyzji. Naukowcy spodziewają się uzyskać informacje, które umożliwią w przyszłości sporządzanie zindywidualizowanych, optymalnych harmonogramów pracy badawczej uczestników tego typu wypraw.

Załoga weźmie także udział w eksperymencie NASA dotyczącym stylu przywództwa, budowania zespołu i roli, jaką odgrywają w tym procesie różnice międzykulturowe. Z kolei dr Karolina Zawieska przyjrzy się relacjom między analogowymi astronautami a robotem Aresem: w jaki sytuacjach jest traktowany jako narzędzie, a kiedy nadaje mu się ludzkie cechy i traktuje niemal jak członka załogi.

Wszystkie te badania wpisują się w szerszy nurt psychologii kosmicznej, w Polsce dziedziny dotąd mało znanej, a przez to niedocenianej.

– Panuje błędne przekonanie, że pieniądze wydane na badania kosmiczne, to pieniądze wystrzelone w kosmos. Tymczasem wiele sprzętów, materiałów czy procedur, z których korzystamy na co dzień, powstało na potrzeby lotów kosmicznych. Poprzez Misję EXO.17 chcemy udowodnić, że nasze pomysły i badania nie są oderwane od rzeczywistości, lecz mają konkretne zastosowanie w biznesie i przemyśle. Według niektórych obliczeń 1 dolar włożony w program Apollo przyniósł 10 dolarów zwrotu. To jedne z najbardziej opłacalnych kierunków badań – przekonuje Falaciński.

Podbój kosmosu nie kończy się na Misji EXO.17. Wręcz przeciwnie, procedury podczas niej wypracowane i zdobyte doświadczenie mają posłużyć do realizacji cyklicznych misji EXO (Experimental Objectives), które będą odbywać się co dwa lata. W 2019 r. załoga wyjedzie na Islandię, gdzie będzie prowadzić, prawdopodobnie pierwsze na świecie, eksperymenty we własnym mobilnym habitacie.

Studenci, naukowcy, start-upy oraz firmy mogą zgłaszać swoje prototypy czy rozwiązania do przetestowania w niecodziennych warunkach, również takich, jakie panują na Spitsbergenie, dokąd załoga wybierze się w 2021 r.