Antropologia kłamstwa życia codziennego

Kulturowe wzory kłamania

Różnice w kulturowych wzorach kłamania są bardzo istotne, zwłaszcza gdy spotykają się przedstawiciele dwóch kultur, ponieważ odmienny stosunek do kłamania może być wówczas podłożem konfliktu. To co dla jednych jest naruszeniem standardów etycznych, dla innych może być normą społeczną. Zbadanie i zrozumienie zjawiska pozwala wyeliminować nieporozumienia w tej sferze. Dzięki zdobytej wiedzy możliwe jest trafne przewidywanie tego, jak określona sytuacja społeczna rozumiana jest przez przedstawicieli odmiennych kultur.

Wiedza z zakresu akceptacji wprowadzania w błąd jest istotna zarówno w sferze biznesu (np. na poziomie negocjacji handlowych), jak i w sferze związków interpersonalnych, gdzie tolerancja dla kłamstwa może być bardzo zróżnicowana. Określenie, jakie różnice występują w społecznym przyzwoleniu na kłamstwo u przedstawicieli różnych kultur, umożliwia podjęcie działań zapobiegających niepotrzebnym konfliktom.

Kłamstwo w kulturze polskiej

Podstawowym celem projektu było określenie, jakim wzorem kulturowym jest kłamstwo w kulturze polskiej. Badanie pozwoliło poznać różnice postrzeganiu kłamstwa w określonych sferach życia człowieka. Kwestie te są bardzo ciekawe naukowo, ale i niezwykle istotne z punktu widzenia efektywnej komunikacji interpersonalnej, w tym międzykulturowej.

Badanie focusowe

Założeniem projektu było objęcie badaniem jak najbardziej zróżnicowanej grupy osób. Badanie miało charakter jakościowy i eksploracyjny. Celem wywiadu było zebranie informacji na temat kłamania. Pytano m.in. o to, kiedy można, kiedy trzeba, a kiedy nie wolno kłamać, poproszono o podanie definicji kłamstwa oraz motywacji do kłamania.

Badanie główne

Badanie wstępne pozwoliło na merytoryczne przygotowanie badania głównego: wykorzystano metody autobiograficzne (Nowicka, 2007) i zasady przeprowadzania badania w oparciu o dzienniczki (DePaulo i inni, 1996).

Zrekrutowano 83 uczestników chętnych do wzięcia udziału w projekcie. Po przeszkoleniu osoby te przez tydzień zapisywały w dzienniczkach wszystkie swoje interakcje społeczne, w tym wszelkie kłamstwa z uwzględnieniem dodatkowych parametrów.

Po tygodniu przeprowadzono wywiady na temat tego, jak uczestnicy badania postrzegają kłamanie w życiu codziennym. Wywiady indywidualne z wybranymi osobami miały na celu pogłębienie wiedzy o motywacjach do kłamania oraz o możliwych wzorach kulturowych kryjących się za społecznym i kulturowym akceptowaniem pewnego rodzaju kłamstw. Dzięki temu możliwe było zebranie dodatkowych informacji o kulturowych wzorach kłamania.