Struktura reprezentacji poznawczejpodstawowych wymiarów spostrzegania społecznego
psycholog społeczny, zajmuje się badaniem dynamiki bliskich związków uczuciowych i psychologii władzy
projekt naukowy
Struktura reprezentacji poznawczej
podstawowych wymiarów spostrzegania społecznego
Okres realizacji projektu: kwiecień 2018 – grudzień 2020
Wspólnotowość to potrzeba nawiązywania i utrzymywania pozytywnych relacji z innymi ludźmi, a sprawczość to potrzeba osiągania celów i podkreślania własnej wartości na tle innych. Są to koncepty powszechnie występujące w różnych kulturach, a ich uniwersalna obecność przysporzyła im miana „Wielkiej Dwójki”. Badanie prowadzone przez współpracujące zespoły z Uniwersytetu SWPS i Uniwersytetu Friedricha Alexandra w Erlangen - Norymberga mają przyczynić się do zrozumienia wymiaru „Wielkiej Dwójki”.
Opis projektu
Założenia
Nadrzędnym celem proponowanej linii badań jest poszerzenie rozumienia sprawczości i wspólnotowości („Wielkiej Dwójki”) – dwóch podstawowych wymiarów spostrzegania i oceniania siebie, innych ludzi i grup społecznych. Wspólnotowość wyraża się w potrzebie nawiązywania i utrzymywania pozytywnych relacji z innymi ludźmi, podczas gdy sprawczość wyraża się w potrzebie osiągania celów i podkreślania własnej wartości na tle innych. Pomimo wielu badań na temat „Wielkiej Dwójki”, niewiele uwagi poświecono dotychczas strukturze reprezentacji poznawczej tych treści. Niniejszy projekt ma za zadanie wypełnić te lukę teoretyczną.
W projekcie założono, że wymiar wspólnotowości posiada bardziej homogeniczną i pojęciowo gęstszą reprezentację niż wymiar sprawczości. Postawiono również hipotezę, że w efekcie tej różnicy wspólnotowość przedstawiana jest w bardziej kategorialny/dwubiegunowy sposób niż sprawczość. W rezultacie ludzie oceniają wspólnotowość w sposób albo-albo (albo ktoś jest dobrym albo złym człowiekiem), podczas gdy ocena sprawczości ma więcej stopni pośrednich. Analiza związanych z tym utajnionych teorii osobowości na temat wymiarów sprawczości i wspólnotowości będzie ważną częścią proponowanego projektu.
Jednym z centralnych zagadnień psychologii (społecznej) jest to, w jaki sposób ludzie formułują oceny na temat siebie lub innych. Badania w nurcie poznania społecznego dotyczą procesów leżących u podstaw tego zjawiska lub na treściach wykorzystywanych w tym procesie. Ten drugi obszar był przedmiotem wielu badań, z których spójnie wynika, że istnieją dwa podstawowe wymiary, które strukturyzują spostrzeganie siebie, innych i grup społecznych. Analizy międzykulturowe wykazują powszechność tych dwóch treści, a ich uniwersalna obecność przysporzyła im miana „Wielkiej Dwójki”. W dotychczasowych badaniach nad sprawczością i wspólnotowością niewiele uwagi poświęcono jednak strukturze reprezentacji poznawczej tych treści. Niniejszy projekt ma za zadanie wypełnić tę lukę teoretyczną.
Metody badawcze
W realizacji projektu zespół badawczy zamierza wykorzystać szereg metod badawczych. Badacze chcą połączyć analizę archiwalną (zaplanowano meta-analizę współczynników rzetelności oraz analizę modeli strukturalnych pochodzących z istniejących danych sondażowych) z serią kontrolowanych eksperymentów wykorzystujących innowacyjne metody badawcze (m.in. organizacje cech w przestrzeni). Przeprowadzenie badań w Polsce i Niemczech pozwoli również na sprawdzenie ogólności uzyskanych wyników w różnych kontekstach badawczych.
Podsumowując, zaplanowane badania pozwolą lepiej zrozumieć wymiary „Wielkiej Dwójki” i wytłumaczyć wyniki dotychczas interpretowane jako pozornie sprzeczne. Co ważne, projekt ten ma za zadanie kontynuować i rozszerzać zakres istniejącej już współpracy miedzy zespołami z Polski i Niemiec.
Użyteczność wyników
Analiza struktury sprawczości i wspólnotowości pozwoli poszerzyć rozumienie tych podstawowych treści spostrzegania społecznego. Jest to ważne, gdyż różnice w strukturach tych wymiarów mogą mieć ogromne konsekwencje dla teorii (wyjaśnienie sprzeczności w poprzednio uzyskiwanych wynikach badań) i praktyki badawczej (w szczególności dla praktyki psychometrycznej). Ze względu na silną zależność sprawczości i wspólnotowości od struktur hipotezy zostaną przetestowane jednocześnie w Niemczech i Polsce. Pozwoli to sprawdzić ogólność testowanych zależności w rodzinach językowych o małym stopniu pokrewieństwa (słowiański z germańskim).
Zespół badawczy
Współpraca polsko-niemiecka
Badacze z Uniwersytetu SWPS w Sopocie (Bogdan Wojciszke i Michał Parzuchowski) i z Uniwersytetu w Koblenz-Landau (Susanne Bruckmüller) powołają nowy zespół, aby wspólnie koordynować wyniki badawcze. Skutkiem tej współpracy będą wspólne publikacje. Kompetencje teoretyczne i metodologiczne członków zespołu uzupełniają się, dzięki czemu powstała grupa badawcza jest idealnie dopasowana do realizacji zadania rozpoznania struktury poznawczej „Wielkiej Dwójki”. Każdy z członków zespołu jest ekspertem w zakresie sprawczości i wspólnotowości i publikował już na ten temat. Projekt powstaje na bazie już istniejącej współpracy, jednak buduje całkiem nowe przedsięwzięcie zespołowe i inicjuje współpracę kolejnych pokoleń badaczy.