Interwencja promująca redukcję nadmiernej masy ciałabadania eksperymentalne wykorzystujące Internet jako medium przekazania informacji

W ostatnich latach w krajach wysoko rozwiniętych wskaźniki otyłości  ciągle wzrastają i obecnie stanowią jeden z największych problemów zdrowotnych. Wzrost tych wskaźników związany jest również ze zwiększonym ryzykiem chorób takich, jak cukrzyca typu 2, choroba wieńcowa serca, nadciśnienie oraz udary, które powodują znaczny wzrost kosztów dla służby zdrowia. Szacuje się, że w Polsce 25% chorób, które kończyły się hospitalizacją było pochodnymi lub zostało bezpośrednio spowodowane nadwagą i otyłością (Zgliczyński, 2017).

Ocenia się, że 5% całkowitych wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) zostało wydanych na choroby związane z otyłością, a wydatki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) były jeszcze większe. W Polsce ponad połowa populacji zmaga się z nadwagą i otyłością. Dominika Kwaśnicka Ponadto coraz więcej Polaków zmagających się z nadwagą i otyłością potrzebuje lub już korzysta ze specjalistycznej pomocy psychoterapeutów, dietetyków i psychologów, która jest finansowane z funduszy publicznych. Problem nadmiernej wagi ma wpływ na zdrowie i ważne czynniki związane ze stanem zdrowie takie, jak niepełnosprawność, jakość życia, zachorowalność oraz śmiertelność, i prowadzi do zwiększonego obciążenia służby zdrowia (Lehnert, Sonntag, Konnopka, Riedel-Heller, & König, 2013). Dlatego programy zapobiegające nadwadze i otyłości są priorytetowe dla polskiej publicznej służby zdrowia.

W Polsce większość wydatków na służbę zdrowia pokrywa Narodowy System Opieki Zdrowotnej. Ocenia się, że koszt opieki zdrowotnej dla osób z 44-procentową nadwagą jest wyższy niż koszt dla osób z prawidłową masą ciała. W Polsce, około 2,8% PKB to koszty bezpośrednie i pośrednie związane z nadwagą i otyłością. Podczas gdy coraz więcej Polaków cierpi na nadwagę i otyłość, coraz większy procent rocznego budżetu krajowego jest przeznaczanych na pokrycie kosztów służby zdrowia związanych z nadmierną masą ciała. Nadwaga i otyłość wpływają również pośrednio na koszty związane z obniżoną produktywnością (nieefektywną obecnością) i rosnące niestawiennictwo w pracy, tzn. więcej dni spędzonych na zwolnieniu lekarskim. Nadwaga i otyłość mogą również prowadzić do permanentnej utraty pracy, niepełnosprawności lub przedwczesnej śmierci (Goettler, Grosse, & Sonntag, 2017). Problem nadmiernej wagi ciała wpływa negatywnie na jednostki, koszty służby zdrowia, wydatki z budżetu ubezpieczeń społecznych, pracodawców i ekonomię całego kraju. Dlatego promowanie zdrowej masy ciała oraz programów zapobiegających nadwadze i otyłości takich, jak proponowany tutaj program są pilnie potrzebne w Polsce.

Naukowcy będą ściśle współpracować ze środowiskami zajmującymi się promowaniem zdrowego trybu życia, jak i kluczowymi interesariuszami (przedstawicielami ustawodawców i praktyków), jak również z przedstawicielami ogólnie pojętego społeczeństwa, którzy będą zaangażowani na różnych etapach projektowania, wdrażania oraz rozpowszechniania interwencji. Została zaplanowana wieloczęściowa strategia rozpowszechniania interwencji: (1) strategie stabilności i zmiany polityki, (2) kampanię społeczną i w prasie, oraz (3) dedykowane wydarzenie promujące oraz zaangażowanie interesariuszy. Główny cel finalny to opracowanie strategii przekładającej wyniki projektu na promowanie programu pomagającego zmniejszyć nadwagę i otyłość na poziomie krajowym, przy zaangażowaniu wielu interesariuszy.

Naukowcy będą współpracować z Narodowym Centrum Edukacji Żywieniowej www.ncez.pl oraz z Instytutem Żywności i Żywienia im. prof. dra med. Aleksandra Szczygła, w celu ustanowienia efektywnych sposobów rozpowszechnienia wyników projektu. Będą zachęcać przedstawicieli lokalnych władz do promowania korzystania z platformy, w celu polepszenia dobrostanu ich społeczności. Raport zawierający kluczowe wyniki i funkcje projektu zostanie wysłany do Ministerstwie Zdrowia i przedstawicieli władz lokalnych odpowiedzialnych za promocję zdrowego stylu życia i zapobieganie chorobom. Jeśli program odniesie sukces, badacze opracują wytyczne i rekomendacje wdrożenia programu przez inne społeczności. Zbadają również możliwość wdrożenia odpowiednio dopasowanych programów, wykorzystujących główne funkcje programu pilotażowego, dotyczących innych zachowań zdrowotnych i innych demograficznie grup uczestników (np. nastolatków). Polepszenie diety i poziomu aktywności fizycznej Polaków oraz utrzymanie zdrowej masy ciała należą do głównych celów polityki zdrowia (Rada Ministrow Narodowego Programu Zdrowia, 2016) a proponowany program może dostarczyć konkretnych narzędzi do osiągnięcia tych celów postawionych przez rząd. Projekt będzie miał wpływ na politykę zdrowotną, gdyż proponowane narzędzie pozwoli na wdrożenie konkretnych i ekonomicznych interwencji dotyczących redukcji otyłości.

Zespół badawczy będzie współpracować z zespołami Uniwersytetu SWPS, zajmującymi się współpracą z mediami, w celu rekrutacji uczestników, opracowania programu i zapewnienia odpowiedniego rozpowszechnienia wyników wśród społeczeństwa. Nadwaga i otyłość dotyczą ponad połowy dorosłych Polaków, dlatego są to problemy, które skupiają na sobie uwagę mediów. Polacy często deklarują chęć pozbycia się zbędnych kilogramów, jednak brakuje im efektywnych narzędzi wspomagających ten proces. Dostępność darmowego programu może obniżyć indywidualny i publiczny (państwowa służba zdrowia) koszt otyłości. Zrozumienie praktyk odchudzania i opracowanie programów, które skutecznie wspierają utrzymanie zmniejszonej wagi ciała jest bardzo aktualne i potrzebne w Polsce. Zostanie uruchomiona strona projektu na Facebooku oraz konto na Twitterze, które posłużą do zbierania informacji na temat obecnie stosowanych sposobów odchudzania oraz do rozpowszechniania wyników badań. Wersja elektroniczna raportu również będzie dostępna na tych portalach. Raporty dla odpowiednich interesariuszy projektu (np. specjalistów od promocji zdrowego trybu życia czy pracowników akademickich zajmujących się problemami kontrolowania masy ciała) oraz publikacje naukowe zostaną przygotowane podczas finalnego etapu projektu.

Od początku projektu naukowcy będą współpracować z promotorami zdrowego trybu życia, w celu stworzenia platformy, która będzie pomocna w poprawie zdrowia, będzie w ciągłym użyciu i która przyniesie związane z tym korzyści zdrowotne. Główne funkcje i wyniki projektu zostaną rozpowszechnione wśród promotorów zdrowego trybu życia podczas finałowego wydarzenia poświęconego promocji narzędzia. Wydarzenie będzie miało na celu rozpowszechnienie wyników badania wśród naukowców akademickich, obecnych i przyszłych interesariuszy oraz osób zajmujących się promocją zdrowego trybu życia i kreowaniem polityki zdrowotnej. Do udziału w wydarzeniu zostaną zaproszeni uczestnicy programu w celu podzielenia się z publicznością doświadczeniami i oceną programu. Badacze zaproszą również przedstawicieli agencji mediowych i firm zajmujących się marketingiem w mediach społecznościowych do udziału w dyskusji o stabilności programu i potencjalnej adaptacji stworzonego narzędzia do promocji innych pro-zdrowotnych zachowań takich, jak rzucanie palenia czy stosowanie się do zaleceń przyjmowania leków. Ponadto zostaną zaproszeni partnerzy naukowi z zagranicy, którzy podzielą się swoim doświadczeniem w tego typu projektach. Wyniki projektu zostaną zaprezentowane, aby podkreślić znaczenie zdrowotne narzędzia dla użytkowników oraz dalszych możliwości rozwoju projektu. Podczas wydarzenia przeprowadzone zostaną warsztaty (m.in. dla pracowników Ministerstwa Zdrowia) w celu podniesienia kwalifikacji osób zajmujących się promocją zdrowego trybu życia w zakresie technik wspomagających zmianę zachowania, strategii samostanowienia oraz praktyk promujących odchudzanie.

Celem projektu jest stworzenie platformy internetowej, która stanie się samo-wystarczalnym narzędziem pomagającym utrzymać niższą masę ciała. Przy uzyskaniu dodatkowych środków na badania lub sponsoringu, platforma może również służyć do ciągłego zbierania danych dotyczących praktyk odchudzania w Polsce, jak to się dzieje w USA dzięki platformie National Weight Loss Registry [Krajowego Rejestru Odchudzania] (Thomas, Bond, Phelan, Hill, & Wing, 2014; Wing & Phelan, 2005).

Projekt wpisuje się w rządową inicjatywę NSS 1 Zdrowe Społeczeństwo i ma potencjał by dostarczyć znaczne korzyści ekonomiczne i społeczne, wspierające Polaków w procesie odchudzania i utrzymania zdrowej masy ciała przy pomocy skalowalnego, spersonalizowanego i ekonomicznego narzędzia internetowego.

Narzędzie ma na celu zwiększenie motywacji do zdrowego trybu życia oraz pomoc w wykształceniu pozytywnych nawyków zdrowotnych i w przygotowaniu się na sytuacje, gdy utrzymanie masy ciała w normie może okazać się trudne. Personalizacja programu, czyli jego maksymalne dostosowanie do użytkownika na podstawie wprowadzonych danych, ma go odróżniać od istniejących już na rynku komercyjnych rozwiązań, które często dają spektakularne, ale krótkotrwałe efekty.