Strukturyzacja poznawcza i jej poznawczo-motywacyjne determinantyjako ramy wyjaśniające różnorodne zjawiska psychologiczne
Strukturyzacja poznawcza i jej poznawczo-motywacyjne determinanty
jako ramy wyjaśniające różnorodne zjawiska psychologiczne
Okres realizacji projektu: sierpień 2013 - sierpień 2017
Kształtują nas nasze przekonania, które nabyliśmy w procesie wychowania i przez doświadczenie. To główne składniki naszej struktury poznawczej. Głębokie przekonania, zapisane w naszym umyśle, o pozytywnym lub negatywnym skutku danego działania, wpływają na nasze ciało, lęki, wybór kolejnych działań. Nasz umysł jednak daje się również manipulować. Pacjent, który przyjął placebo – zamiast prawdziwego leku – często naprawdę zdrowieje. Do manipulacji używa się też technik wpływu społecznego. Dlatego zespół badawczy prof. Dariusza Dolińskiego podjął się przeprowadzenia eksperymentów w obszarach takich zjawisk, jak: efekt placebo, lęk przed śmiercią, efekt przerwy w komunikacie, poznawcze meta-„ja” oraz technika wpływu społecznego „huśtawka emocjonalna” oraz zmierzył związane ze strukturyzacją poznawczą zmienne.
Opis projektu
Założenia i cele
W koncepcjach epsitemicznych zakłada się, że u osób posiadających wysoką potrzebę strukturyzowania poznawczego procesy poznawcze mają charakter niesystematyczny, heurystyczny i opierają się na prostych kategoryzacjach. W przeciwieństwie do nich, osoby o niskiej potrzebie strukturyzowania są skłonne do systematycznego przetwarzania informacji, opartego na dokładnym i czasochłonnym poszukiwaniu relewantnych informacji. Są też mniej skłonne do tendencyjnego pomijania czy zniekształcania napływających danych (Chaiken, Liberman & Eagly, 1989; Janis & Mann, 1977). Bar-Tal (1994; Bar-Tal i inni, 1997) zakłada jednak, że ludzie różnią się nie tylko potrzebą struktury (NCS), lecz także spostrzeganymi przez siebie możliwościami jej osiągnięcia (AACS). W proponowanym tu programie badań zostanie sprawdzone, w jaki sposób bardzo rożne zjawiska (efekt placebo, efekt przerwy w komunikacie, technika wpływu społecznego „huśtawka emocjonalna”, opanowanie trwogi przed śmiercią, metapoznawcze „ja”) mogą być wyjaśniane w terminologii epistemicznej, a w szczególności zamierzamy sprawdzić interakcyjne oddziaływanie zmiennych NCS i AACS na zachowania osób badanych w tych wyszczególnionych obszarach.
Choć psychologia społeczna dąży do rozwinięcia ogólnych teorii, które pozwalają na wyjaśnianie bardzo różnych zjawisk i prawidłowości, zazwyczaj posługuje się wyjaśnieniami o niskiej ogólności, specyficzne dla danego obszaru. Nasz program badawczy ma ambicje wyjaśniania bardzo różnych zjawisk za pomocą konstruktu poznawczego strukturyzowania, a zarazem ma być testem trafności poznawczo-motywacyjnej koncepcji Yorama Bar-Tala. Program obejmuje zjawiska: efekt placebo, lęk przed śmiercią, efekt przerwy w komunikacie, poznawcze meta „ja” oraz technikę wpływu społecznego „huśtawka emocjonalna”.
Zespół badawczy
Metodologia
Zespół badawczy zamierza przeprowadzić serię badań eksperymentalnych w następujących obszarach: efekt placebo, zjawisko przerwy w informacji, efekt „huśtawki emocjonalnej”, matepoznawcze „ja”. W badaniach tych zmienne związane ze strukturyzacją poznawczą będą mierzone lub też zostaną użyte do manipulowania.
Użyteczność wyników
Proponowany projekt obejmuje rozmaite zjawiska, jak: efekt placebo, opanowanie trwogi przed śmiercią, efekt przerwy w informacji, „huśtawka emocjonalna” i metapoznawcze „ja”. Wybór takich obszarów ma związek z tym, że są one różnorodne, ale jednocześnie nie były dotychczas wyjaśniane z użyciem konstruktu strukturyzacji poznawczej. Badacze chcą wykazać, że można zaproponować dla nich wspólny „parasol” – ramy teoretyczne odwołujące się do motywacji epistemicznej, a także sprawdzić uniwersalność epistemicznego modelu motywacyjno-poznawczego.