Neurobiologiczne i poznawczekorelaty różnic indywidualnych w instruowanym i nieinstruowanym kłamaniu
Neurobiologiczne i poznawcze korelaty różnic indywidualnych w instruowanym i nieinstruowanym kłamaniu
Okres realizacji projektu: kwiecień 2014 – kwiecień 2017
Życie często zmusza nas do manipulowania prawdą, a kłamstwo jest zazwyczaj wypadkową wielu czynników. Inaczej zachowujemy się, gdy ktoś zmusza nas do tego, inaczej, gdy sami chcemy kogoś oszukać. Dr Justyna Sarzyńska sprawdzi, jak różne sytuacje, podczas których fałszujemy rzeczywistość, wpływają na pracę naszego układu nerwowego. Wyniki badań pozwolą zweryfikować zadania stosowane dotychczas w badaniach nad kłamaniem oraz rozszerzą wiedzę na temat procesów zachodzących w mózgu podczas mówienia nieprawdy. Wiedza ta może zwiększyć skuteczność wykrywania kłamstwa za pomocą rezonansu magnetycznego.
Założenia projektu
Nowe podejście do kłamstwa
W większości badań dotyczących poznawczych oraz neurobiologicznych korelatów kłamstwa używa się paradygmatu „instruowanego kłamania”. Polega on na podaniu osobie badanej informacji o tym, jakiego typu odpowiedzi (prawdziwej czy nie) ma udzielić w danym momencie. Podejście to jest dalekie od ekologicznej trafności a instruowane kłamanie znacząco różni się od kłamania w codziennym życiu, kiedy to sami podejmujemy decyzję o tym, czy skłamać, biorąc pod uwagę bardzo wiele czynników (takich jak: moralna ocena kłamstwa, możliwe zyski, potencjalne straty w razie wykrycia kłamstwa czy waga sytuacji). Celem naukowym projektu jest więc udowodnienie różnic, zarówno na poziomie poznawczym, jak i neurobiologicznym, pomiędzy instruowanym i nieinstruowanym kłamaniem.
Na czym będzie polegać badanie?
W skanerze wykorzystane zostanie autorskie zadanie Speed Dating Task, w którym badany bierze udział w serii wirtualnych randek. W trakcie każdej z nich odpowie na zadawane przez aktualnego rozmówcę pytania dotyczące jego postaw i poglądów. Po udzieleniu odpowiedzi na ekranie pojawi się informacja zwrotna mówiąca o tym, czy odpowiedź jest zgodna z poglądami rozmówcy. Na tej podstawie osoba badana jest w stanie odgadnąć jego postawę i przewidzieć, za jakie odpowiedzi uzyska pozytywną ocenę.
– Zadaniem badanego jest zdobycie sympatii i jak największej liczby rozmówców, jednak sam decyduje, która strategia: bycie szczerym czy też dostosowywanie swoich odpowiedzi do poglądów drugiej osoby, przyniesie mu najwięcej korzyści. Zadanie to umożliwia samodzielne podejmowanie decyzji i to nas interesuje najbardziej – podsumowuje dr Justyna Sarzyńska, kierownik projektu.
– Mamy nadzieję, że nasze badania rozszerzą wiedzę o kłamaniu i sprawdzimy, jak w momencie, w którym dana osoba sama decyduje o tym, czy skłamać w sytuacji społecznej, reaguje mózg. Będziemy obserwować aktywność sieci związanej z teorią umysłu i odpowiadającej m.in. za odczytywanie i manipulowanie przekonaniami i intencjami innych osób – dodaje autorka badania.
Identyfikacja różnic między instruowanym i nieinstruowanym kłamaniem jest niezwykle istotna, choćby ze względu na próby praktycznego zastosowania dotychczasowych wyników badań do wykrywania kłamania. Wyniki niniejszego projektu pozwolą na weryfikację użyteczności zadań stosowanych dotychczas w badaniach nad kłamaniem oraz rozszerzą wiedzę na temat kłamania i zaangażowanych w nie procesów w zależności od kontekstu. Mam nadzieję, że wiedza ta zwiększy skuteczność wykrywania kłamstwa za pomocą MRI, co ma niebagatelne znaczenie nie tylko dla psychologów, lecz także innych dziedzin nauki i przedsiębiorców.
Zespół badawczy
