Prof dr hab. Krzysztof Gawlikowski
Badacz Chin, politolog. Na Uniwersytecie SWPS pełni funkcję kierownika Katedry Studiów Azjatyckich (przekształconego we wrześniu 2017 r. z Centrum Cywilizacji Azji Wschodniej). Wcześniej przez wiele lat był pracownikiem Instytutu Studiów Politycznych PAN. Interesuje się dialogiem międzykulturowym. Zajmuje się badaniami klasycznej chińskiej myśli strategicznej (Sunzi), chińską myślą klasyczną, przemianami społecznymi i kulturowymi Chin nowożytnych, porównaniami cywilizacji konfucjańsko-buddyjskiej i zachodniej. Autor wielu prac naukowych publikowanych także w językach angielskim i chińskim (m.in. w monumentalnym dziele pod redakcją Josepha Needhama: Science and Civilisation in China, Cambridge University Press, tłumaczonego na chiński).
Biografia
Absolwent psychologii na Uniwersytecie Warszawskim (1967), studiował również sinologię, filozofię, socjologię, antropologię i językoznawstwo. W latach 1964-1966 studiował w Pekinie język chiński i historię Chin (na Uniwersytecie Pekińskim). Magisterium na UW uzyskał w 1966 r. za pracę eksperymentalną „Analiza porównawcza interpretacji zdarzeń przez studentów chińskich i polskich" (o postrzeganiu związków przyczynowo-skutkowych, pracą kierował prof. Tadeusz Tomaszewski). Od 1967 r. był doktorantem a następnie asystentem w nowo utworzonym wtedy na UW Instytucie Nauk Politycznych. W latach 1969-1971 prowadził prace badawcze w bibliotekach moskiewskich (na stażu w Instytucie Dalekiego Wschodu Radzieckiej Akademii Nauk). Doktorat uzyskał w 1971 r. na UW za pracę „Nowoczesny militaryzm chiński: jego geneza historyczna, funkcje i przemiany" (o systemie politycznym war-lordów lat 20. XX w.). Habilitację uzyskał w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk za rozprawę „Formowanie Państwa Środka: w kręgu mitów i legend" (1977). Druk tej książki został niestety wstrzymany z przyczyn politycznych.
Od 1972 r. był adiunktem w Instytucie Historii PAN, w Zakładzie Historii XIX i XX w. Ameryki Łacińskiej, Azji i Afryki kierowanym przez profesora Tadeusza Łepkowskiego, gdzie od 1978 r. kierował nowo utworzoną Pracownią Dziejów Azji i Afryki Północnej XIX i XX w. Związany był także przez wiele lat z seminarium Azji i Afryki profesora Józefa Chałasińskiego w PAN. Od grudnia 1981 r. znalazł się na emigracji w Europie Zachodniej. Przez wiele lat wykładał w Istituto Universitario Orientale w Neapolu (założonym w XVIII w.) – w największym centrum studiów orientalnych we Włoszech. W 1992 r. prowadził sinologiczne seminarium doktoranckie na Sorbonie, w L'École Pratique des Hautes Études. Współpracował Josephem Needhamem przy największym sinologicznym projekcie XX w. – Science and Civilisation In China (Cambridge University). Z Wolframem Eberhardem (z University of California) zainicjował międzynarodowe czasopismo East Asian Civilisations: New Attempts At Understanding Traditions; niestety wraz z narastającym napięciem politycznym w Europie inicjatywa ta nie rozwinęła się. Współpracował także z Derkiem Bodde (University of Philadelphia) oraz we Włoszech z Lionellem Lanciottim.
Jako publicysta współpracował z „Kulturą" paryską Jerzego Giedroycia i kilkoma pismami włoskimi (m.in. miesięcznikiem „Mondoperaio").
Od powrotu do Polski w 1995 r. do 2014 r. pracował w ISP PAN. Wykładał również przez wiele lat w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego (zajęcia z zakresu współczesnej Azji Wschodnie i Południowo-Wschodniej). Od 1998 r. związany jest z SWPS. Często podróżował do Chin i Azji Wschodniej.
Od 1998 r. związany jest z SWPS, gdzie od początku dążył do upowszechniania wiedzy o Chinach i całej Azji Wschodniej. Dzięki jego staraniom wprowadzone zostały do programów nauczania w SWPS zajęcia o tym regionie, w 2003 r. powstało CCAW, a w 2013 uruchomiono nowy kierunek studiów: Studia azjatyckie – Chiny i Azja Wschodnia (studia licencjackie z intensywną nauką języka chińskiego).
Jest założycielem i wieloletnim redaktorem naczelnym pisma „Azja-Pacyfik: Społeczeństwo – Polityka – Gospodarka" (1999-2003, 2006-2009, 2012-, Wyd. A. Marszałek, Toruń) – jedynego czasopisma w Polsce poświęconego problemom współczesnej Azji Wschodniej i Południowej. Wszystkie jego tomy dostępne na stronie www.azja-pacyfik.pl. Założył w ISP PAN Centrum Badań Azji i Pacyfiku i przez wiele lat kierował nim. W SWPS zainicjował utworzenie działu orientalnego w Bibliotece Uniwersytetu SWPS z bogatymi zbiorami o Azji Wschodniej.
Główne dziedziny badań: klasyczna chińska myśl społeczno-polityczna, a szczególnie strategiczna oraz kultura wojskowa; społeczne i polityczne tradycje Azji Wschodniej i ich oddziaływanie na współczesne przemiany polityczne i kulturowe; badania porównawcze tradycji zachodnich i wschodnioazjatyckiech (stosunek do walki, jednostka i społeczeństwo, religia, państwo, społeczeństwo obywatelskie, prawa człowieka, itp.). Zajmował się również Wietnamem oraz Birmą, a także problemami dialogu między cywilizacjami. Ważniejsze jego studia poświęcone chińskiej myśli klasycznej, a szczególnie znanemu traktatowi Sunzi o sztuce wojennej i klasycznej myśli strategicznej, były publikowane w języku chińskim i są cytowane w literaturze naukowej w ChRL i na Tajwanie (niektóre specjalistyczne studia zostały opublikowane wyłącznie w j. chińskim). Wielu badaczy w Chinach i na Zachodzie przyjęło jego tezę, iż teoria Sunzi jest pewnym rodzajem chińskiej prakseologii, czyli nauką efektywnego działania. Niektórzy badacze chińscy przyjmują również inną jego tezę, że w klasycznej myśli chińskiej występują dwa główne nurty: moralistyczny (w tym konfucjanizm) i pragmatyczny (taoizm, legizm, teoria strategii).
Jest autorem kilku książek, kilkudziesięciu studiów naukowych (w różnych językach) i organizatorem oraz redaktorem wielu prac zbiorowych integrujących wysiłki polskich badaczy Azji Wschodniej. Zorganizował także wiele konferencji naukowych krajowych i międzynarodowych.
Posługuje się językiem chińskim (putonghua i klasycznym), angielskim, rosyjskim i włoskim.
Krzystof Gawlikowski - Biogram i bibliografia
Linki do artykułów
O metodologicznych trudnościach badania i opisywania Chin Refleksje o etapach poznawania Chin w Europie i rodowodzie naszych stereotypów Rola społeczeństwa obywatelskiego w najnowszych dziejach Chin Starożytna geneza nazwy „Państwo Środka”: Na tropach formowania tożsamości chińskiej Typy i charaktery działań wojennych cesarstwa chińskiego Zmiana stosunku do Mao Zedonga w Chinach współczesnych i jego kult religijny Formowanie społeczeństwa obywatelskiego w Chinach w XX w. Problem „wartości azjatyckich”; Uwagi o koncepcjach Mahathira bin Mohamada
Księga Mistrza Suna „Hong lou meng” zhongde zhanlue sixiang yu Zhongguo chuantongde junshi wenhua [Strategiczne koncepcje w powieści „Sen Czerwonego Pawilonu”, a tradycyjna chińska kultura militarna] - (opublikowana tylko wersja chińska) Wybory prezydenckie na Tajwanie w 2000 r. Problem jedności Chin i azjatyckiej drogi dochodzenia do demokracji Jiang Zemin
Religijność chińska: uwagi o innej cywilizacji „From False „Western Universalism” towards True „Universal Universalism”
Procesy okcydentalizacji Chin oraz innych krajów Azji Wschodniej i ich stosunek do cywilizacji zachodniej
Jednostka i władza w cywilizacji wschodnioazjatyckiej Wprowadzenie: Azja Wschodnia po drugiej wojnie światowej i znaczenie przełomu lat 80. i 90. XX w. Procesy transformacji w Chińskiej Republice Ludowej Tajwan: Spory o status wyspy i procesy transformacji pod koniec XX w. Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI w.; Studia i szkice, pod red. K. Gawlikowskiego i M. Ławacz, ISP PAN – Trio, Warszawa 2004, t. 1-2 - „Uwagi końcowe” Konfucjański model państwa w Chinach
Dialogue among Civilisations as a New Challenge in the Era of Globalisation
Prawa człowieka z perspektywy azjatyckiej
Budowa systemu prawnego w ChRL i przemiany typu państwa w okresie reform The „Civilisation of Struggle” in the West and Appreciation of Harmony in East Asia: Philosophical and Social Implications of the Two Approaches The Western and the Confucian approaches to War Religijność wietnamska: kult duchów opiekuńczych wspólnoty wiejskiej a państwo W cieniu cerkiewnych kopuł: Rosja z różnych perspektyw Cechy szczególne rewolucji Xinhai i jej paradoksy A New Period of the Mutual Rapprochement of the Western and Chinese civilizations: Towards a Common Appreciation of Harmony and Co-operation Dialog międzykulturowy: „inspirująca koncepcja” czy konieczność? Dr Li Zhisui, Prywatne życie przewodniczącego Mao Nowe ujęcie przemian w Chinach współczesnych ChRL a ruch „Solidarności” – dwie karty osobistych wspomnień z historii stosunków chińsko-polskich Polskie wizje Europy Międzynarodowa historia plakatu „Solidarności” Procesy transformacji w ChRL: mity i realia Procesy demontażu komunizmu w Chinach i w Polsce: mity i realia Jednostka w tradycji konfucjańskiej Nation: A Mythological Being Chiny stawiają na miękki kapitalizm