Narracyjna kontrola zachowania

Eksperymenty naturalne

Przeprowadzono kilkanaście eksperymentów naturalnych w środowiskach osób stojących przed różnymi wyzwaniami życiowymi: podjęcia studiów akademickich, konieczność odchudzania się, bycie w związku romantycznym, bezrobocie, pobyt w ośrodku resocjalizacyjnym, konieczność dożywotnej dializy nerek, macierzyństwo z autystycznym dzieckiem.

Eksperymenty były 2 lub 3 etapowe i trwały od 1 do 4 miesięcy. W pierwszym etapie badani losowo znajdowali się w warunku narracyjnym /„opowiedz swoją historię” tego zdarzenia, wyzwania, doświadczenia/ lub warunku kontrolnym /opis wiązany z takim samym wyzwaniem, itp., ale niemający charakteru narracji/. W kolejnych etapach badano różne efekty oddziaływania.

Wyniki świadczą że wzbudzenie i krystalizacja osobistej historii toczącego się wyzwania /w porównaniu z warunkiem kontrolnym/ powoduje wzrost czynników sprzyjających radzeniu sobie z wyzwaniem, mianowicie wzrost:

• poczucia kontroli poznawczej i decyzyjnej nad wyzwaniem,
• poczucia sensu życia i satysfakcji z życia,
• strukturalizacji planów dotyczących własnej przyszłości związanej z wyzwaniem,
• strukturalizacji wizji pożądanej i niepożądanej trajektorii przyszłych zdarzeń i ich finału,
• poczucia własnej autentyczności w roli (student, partner w związku romantycznym).

Wyniki świadczą, że oddziaływanie narracyjne zwiększa efektywność działań oraz zmienia charakterystykę tych działań, mianowicie:

• osoby bezrobotne statystycznie istotnie częściej znajdowały pracę /dane ze współpracujących ośrodków pomocy społecznej/,
• osoby odchudzające się w raportach pisanych przed i po oddziaływaniu wykazywały więcej wskaźników przestrzeganie diety i ćwiczeń ruchowych /porównania przed i po etapie 1, warunek narracyjny vs kontrolny/,
• studenci uczestniczący w laboratoryjnym badaniu koncentracji uwagi, przedstawionym badanemu jako ważny test umiejętności potrzebnych w studiowaniu, uzyskiwali lepsze wyniki. W innym eksperymencie wykonywali (a) wcześniej i (b) więcej pracy oraz (c) pracy lepszej jakościowo, na zaliczenie sesji egzaminacyjnej,
• w badaniu młodych kobiet pozostających w związku romantycznym, po oddziaływaniu narracyjnym zauważono wzrost proporcji inicjowania rozmów z partnerem dotyczących zasad związku i wspólnych wartości jako sposobów wzmacniających związek lub rozstrzygających jego przyszłość.

Eksperymenty laboratoryjne

Druga grupa eksperymentów dotyczyła efektów nastawienia narracyjnego (narrative mode J. Bruner, narrative mindset). Eksperymenty były jednosesyjne, indywidulane, prowadzone online i składały się z dwóch faz (przedstawianych badanym jako oddzielne badania): fazy oddziaływania /narracyjne vs kontrolne i fazy pomiary efektów. W fazie oddziaływania badani losowo przydzielani byli do dwóch warunków. W obu prezentowano badanemu serię obrazów ze scenami interesowanymi i dwojgiem głównych postaci. W warunku narracyjnym zadaniem było wymyślenia i opisanie historii, która mogły ilustrować obrazy a w warunku kontrolnym zadaniem było pogrupowanie obrazków w podgrupy i opisanie co łączy obrazy w grupie. Celem fazy drugiej była obserwacja różnych efektów narrative mindset w zakresie podstawowych procesów poznawczych, głównie social cognition.

Uzyskane wyniki kilkunastu eksperymentów świadczą, że funkcjonowania w stanie narrative mindset – w porównaniu z warunkiem kontrolnym – powoduje następujące konsekwencje:

• Lepsze zapamiętywanie treści opisu niejasno powiązanej sekwencji zdarzeń interpersonalnych.
• Większą umiejętność poznawczego integrowania sprzecznych informacji o cechach innej osoby.
• Większą pomysłowość w wymyślaniu /planowaniu/ adekwatnych sposobów rozwiazywania podanych problemów interpersonalnych lub emocjonalnych innej osoby oraz odnoszących się hipotetycznie do własnej osoby.
• Większą umiejętność w formułowaniu sensowych hipotez /liczba i ich pełność/ wyjaśniających prezentowanie ciągi niejasno powiązanych zdarzeń.
• Większą proporcję sensowych hipotez dotyczących sfery intencji (motywacje, emocje, pragnienia) wśród hipotez generowanych na temat osoby z podanymi cechami.
• Skłonność do interpretowania jako intencjonalne zdarzeń ambiwalentnych na wymiarze intencja – losowość a zarazem większą ostrożność /niepewność/ w interpretowaniu intencjonalności vs losowości w przypadku zdarzeń zdroworozsądkowo jednoznacznych na tym wymiarze.
• Lepsze (subiektywnie) rozumienie ambiwalentnych emocji (np. radość i jednocześnie lęk) - wyrażonych na prezentowanych ikonach twarzy ludzkiej a jednocześnie zmniejszają pewność w interpretowaniu emocji jednorodnych.

Do tej pory opublikowane są dwa artykuły w wersji open access:

• Trzebiński, J. Wołowicz A., Wojcik, A. The Impact of Self-Narratives of Motherhood for Mothers of Children with Autism. Frontiers in Psychology.
• Odachowska E., Trzebiński, J. Prusik, M., The Impact of Self-Narrative Framing of a Close Person’s Sudden Death on Coping With the Meaning in Life. Journal of Loss and Trauma.

Projekt jest podstawą 3 doktoratów:

• dr Ewy Odachowskiej „Wpływ oddziaływania narracyjnego na sposób radzenia sobie z sytuacją doświadczenia wyrazistości śmierci”,
• mgr Agnieszki Młyniec "Narracyjna kontrola zachowania w obszarze studiowania i bliskich związków",
• mgr Aleksandry Gradowskiej "Wpływ narracyjnej interpretacji ważnych wydarzeń życiowych na jakość życia i efektywność radzenia sobie z wyzwaniami".