Katedra Kultury i Mediów

Zainteresowania naukowe

Nasza kadra jest zaangażowana nie tylko w działalność naukową i dydaktyczną, ale też w działania aktywistyczne i społeczne, współpracuje również z otoczeniem biznesowym. W ramach Wydziału Nauk Humanistycznych prowadzimy studia kulturoznawcze (także o profilu praktycznym – School of Ideas) oraz dziennikarskie. Nasza działalność jest odpowiedzią na wyzwania współczesnego świata.

Dzielimy się ze studentami umiejętnościami analizy i opisu otaczającej rzeczywistości. Przeprowadzamy diagnozy, prognozujemy kierunki przemian i poprzez naszą działalność akademicką oraz pozakademicką staramy się na nie aktywnie wpływać.

Łączy nas poczucie społecznego zobowiązania i zaangażowania naukowczyń i naukowców, działania na rzecz równości kulturowej w środowisku społecznym, zróżnicowanym pod względem narodowości, religii, płci, orientacji seksualnej, wieku itd.

Czerpiemy z dokonań naszych wybitnych poprzedniczek i poprzedników, środowiska naukowego, tworzonego m.in. przez prof. Jolantę Brach-Czainę, prof. Jerzego Bralczyka, prof. Mirosława Duchowskiego, prof. Rocha Sulimę, prof. Annę Zeidler-Janiszewską, prof. Wojciecha Bursztę, prof. Wiesława Godzica, prof. Macieja Mrozowskiego.

Koncepcja kształcenia – co nas wyróżnia

Nasza koncepcja kształcenia wywodzi się z transdyscyplinarnej, krytycznej i zaangażowanej postawy naukowców i naukowczyń. Łączy ona polską tradycję badań kultury i mediów z inspiracją niemiecką tradycją Kulturwissenschaften oraz anglosaską tradycją cultural studies. Wierzymy jednak, że najciekawsze pomysły rodzą się „pomiędzy”, także pomiędzy dyscyplinami, stąd naszym studentkom i studentom przekazujemy wiedzę i umiejętności z zakresu wykorzystania różnych „skrzynek narzędziowych”. Do tradycji krytycznej włączamy elementy spekulacji, a rozwój kompetencji diagnostyczno-badawczych łączymy z metodami m.in. z obszaru projektowania, nastawionymi na wymyślanie, testowanie i tworzenie konceptualnych, choć czasem też materialnych prototypów. Wiele osób rozpoczyna pracę już w trakcie studiów – są zatrudniani w firmach, z których pochodzą eksperci prowadzący zajęcia na dziennikarstwie. Osoby te przekonują się, że zajmując się mediami i komunikacją, mamy możliwość wpływu na otaczający nas świat.

Inspirowały nas także sposoby kształtowania programów studiów na zagranicznych uczelniach, które członkowie i członkinie zespołu odpowiedzialnego za stworzenie programów mieli okazję poznać w trakcie wspólnie realizowanych projektów. Za przykład mogą posłużyć:

• program komparatystyki medialnej z Massachusetts Institute of Technology, w którym spotykają się elementy pracy projektowej z zastosowaniem narzędzi analitycznych do badania różnych mediów;
• program nauczania i praktykowania teorii krytycznej wdrażany przez School of Criticism Theory na Cornell University;
• program zarządzania przedsięwzięciami społeczno-biznesowymi opartymi na wartościach humanistycznych promowany przez Institute of Social Ethics na University of Lucerne;
• międzykulturowe praktyki w zakresie nauczania zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska i wartości demokratycznych wypracowane przez Baltic University Programme;
• procesy i procedury tworzenia oferty dydaktycznej i realizacji efektów uczenia się na University College London.

Przeplatanie się komponentów teoretycznych, badawczych i projektowych zostało zainspirowane wzorcami najprężniej rozwijających się w tej chwili instytutów myślenia projektowego – Parsons School of Design w Nowym Jorku oraz Hasso Plattner Institute of Design na Uniwersytecie Stanforda.

Naszą filozofię kształcenia wyróżnia:

• Koncentracja na współczesności. Prezentowane na studiach treści oraz kształcone umiejętności mają wyposażyć studentów w aparat pojęciowy, metody i narzędzia badawcze, znajomość systemów normatywnych pozwalającą nie tylko rozumieć współczesność w całej złożoności i dynamice przemian, ale też dokonywać jej diagnozy, prognozować kierunki zmian oraz zyskiwać sprawczość przez aktywne w niej uczestnictwo.
• Interdyscyplinarność. Programy oferowanych przez nas studiów czerpią z dorobku kilku dyscyplin, rozmaitych strategii i praktyk badawczych, pozwalających dokonywać opisu i analizy złożonych zjawisk współczesności.
• Warsztat badacza, warsztat praktyka. Wykładowcami na studiach dziennikarskich są w dużej części osoby z praktycznym doświadczeniem pracy w mediach, wzbogacającym wiedzę akademicką, którzy chętnie dzielą się swoją wiedzą teoretyczną i praktyczną. Program studiów zapewnia przyszłym absolwentom możliwości legitymowania się faktycznym doświadczeniem w momencie starania się o pracę. W ramach zajęć studenci poznają poza tradycyjnymi również innowacyjne metody i narzędzia.
• Sieć wzajemnych kontaktów. Studenci mają okazję poznać nie tylko nauczycieli akademickich czy prowadzących zajęcia praktyków, ale również wielu twórców, przedstawicieli sektora kreatywnego, pracowników publicznych i prywatnych instytucji, społeczników i aktywistów z Polski i ze świata.
• Empatia. Kształcenie opiera się na wzajemnej informacji zwrotnej i podejściu empatycznym, budowaniu silnych więzi opartych na zaufaniu studentów i studentek do ich wykładowczyń i wykładowców, zaangażowanej postawie.
• Doświadczenie. Program studiów School of Ideas przewiduje bardzo rozbudowany system obowiązkowych praktyk równomiernie rozłożonych na wszystkie lata studiów. Celem praktyk (w każdym semestrze odbywających się we współpracy z innego typu podmiotem – m.in. instytucją kultury, firmą, organizacją pozarządową, jednostką miejską) jest immersja w autentyczne środowisko projektowania usług i innowacji, i tym samym zapewnienie przyszłym absolwentom możliwość legitymowania się faktycznym doświadczeniem w momencie starania się o pracę.
• Odwaga. Program dziennikarstwa nie tylko wnosi narzędzia i warsztat pracy związany z szeroko pojętą komunikacją społeczną. Pokazujemy studentom i studentkom, że jest to także kwestia wartości: dociekanie prawdy jest trudne i wymaga odwagi; pokazujemy, jak skomplikowana jest walka z propagandą, dezinformacją i fake newsami.
• Elastyczność („zwinność”, ang. agile). Programy skomponowane są w taki sposób, aby studenci i studentki zdobyli umiejętności pozwalające działać i zarządzać pracą zespołu w szybko zmieniającym się współczesnym środowisku kultury.

Zainteresowania i prace badawcze

Korzystamy z różnych tradycji badawczych, inspirując się różnymi obszarami badań – od antropologii, przez komunikację społeczną i językoznawstwo, po filozofię. To efekt zróżnicowania zainteresowań badawczych, ale też po prostu naszych biografii i biografii postaci istotnych dla polskich badań kultury i mediów, które tworzyły zrąb naszej Katedry.
Przejdź na stronę Insytutu Nauk Humanistycznych

Centra i grupy bdawcze

W obrębie Instytutu Nauk Humanistycznych działają m.in.:

• Centrum Badań nad Gospodarką Kreatywną kierowane przez prof. Dorotę Ilczuk,
• Centrum Kulturowych Badań Technologii kierowane przez prof. Mirosława Filiciaka,

Trwają prace nad powstaniem Centrum Porównawczych Studiów nad Kulturami Pamięci pod kierownictwem dr Katarzyny Bojarskiej.

Jesteśmy również zaangażowani w prace uczelnianych centrów interdyscyplinarnych:

• Centrum Badań nad Ekonomiką Miejsc Pamięci, zajmującego się ekonomicznymi i kulturowymi aspektami funkcjonowania miejsc pamięci,
• Centrum Działań dla Klimatu i Transformacji Społecznych, zajmującego się badaniami postaw wobec zmian klimatycznych.

Central European Digital Media Observatory (CEDMO)

Głównym celem projektu jest zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat fałszywych wiadomości i sposobów zapobiegania ich rozpowszechnianiu w Europie Środkowej. Projekt służy mediom, instytucjom rządowym, przemysłowi, firmom prywatnym oraz organizacjom pożytku publicznego. Dr Katarzyna Bąkowicz jest inicjatorką partycypacji Uniwersytetu SWPS w projekcie CEDMO. W jego ramach dotychczas zrealizowała i opublikowała raport z badania ilościowego „Świadomość dezinformacji wśród polskich dziennikarzy newsowych”. Stworzyła całościowy koncept, scenariusze oraz poprowadziła samodzielnie proces produkcyjny pierwszego sezonu programu Konteksty.
Przeczytaj więcej o projekcie CEDMO

Koła naukowe

Aktywny udział w kołach studenckich uczy praktycznego wykorzystywania zdobytej, teoretycznej wiedzy, ułatwia członkom organizacji wybór ścieżki zawodowej, umożliwia wymianę doświadczeń i zainteresowań oraz integruje środowisko studenckie w zakresie nauk o mediach. Nasza uczelnia wspiera zainteresowania studentów, chętnie promując Studenckie Koła zainteresowań:

• Studenckie Studio [Klatka]
• Koło Naukowe Nowego Dziennikarstwa
• Koło Naukowe MyGender
• Koło Naukowe School of Ideas

Nagrody za prace dyplomowe

Od 2022 r. przyznajemy nagrody i wyróżnienia w konkursie na najlepsze kulturoznawcze prace dyplomowe. Celem konkursu jest wyłonienie i nagrodzenie najlepszych prac: licencjackiej oraz magisterskiej, dotyczących kultury współczesnej i promocja nowatorskich badań w tym obszarze. Prace do konkursu mogą zgłaszać osoby promotorskie lub recenzenckie na adres: [email protected].

Konferencje i spotkania

Od 2009 r. angażujemy się w działania międzyuczelnianej jednostki badawczej – utworzonego wspólnie z warszawską Akademią Sztuk Pięknych Ośrodka Badań Przestrzeni Publicznej, przekształconego w 2011 r. w Instytut Badań Przestrzeni Publicznej (IBPP). Powstało tam wiele interdyscyplinarnych badań i publikacji. Dr Monika Weychert w ramach IBPP prowadzi wykłady, organizowała konferencje, sympozja i spotkania. Była też m.in. współredaktorką wydawnictwa na temat działalności inicjatora IBPP – prof. Mirosława Duchowskiego pt. „Duch metra” (2021).

Uczestniczymy w pracach międzyuczelnianych ciał, zajmujących się badaniami mediów. Prof. Marek Kochan jest członkiem Komisji Medioznawczej Polskiej Akademii Umiejętności, platformy wymiany wiedzy badaczy mediów z uczelni z całej Polski, a także interdyscyplinarnych Warsztatów Analizy Dyskursu, od kilkunastu lat eksplorujących różnorodne zagadnienia komunikacji publicznej.

Jesteśmy aktywni na najważniejszych konferencjach medioznawczych w Polsce, m.in. cyklicznych konferencjach Współczesne Media odbywających się w Lublinie, Studia i Perspektyw Medioznawcze (Wrocław), Ogólnopolskiej Konferencji Metodologicznej Medioznawców (Warszawa), a także Zjazdach Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej. Owocem tych konferencji są publikacje, dotyczące mediów i komunikacji publicznej.

Forum Dziennikarskie

Nasi wykładowcy i studenci aktywnie współtworzą Forum Dziennikarskie Nagrody Radia ZET im. Andrzeja Woyciechowskiego. Uniwersytet SWPS jest partnerem merytorycznym tego wydarzenia, które pozwala na spotkanie doświadczonych dziennikarzy, ekspertów i naukowców ze studentami kierunków dziennikarskich. Ich dyskusje służą wymianie opinii na temat wyzwań, przed którymi stoją dzisiaj media. To rozmowy o rzetelności, wiarygodności, obiektywizmie i odpowiedzialności, z jaką wiąże się współcześnie wykonywanie zawodu dziennikarza, a także o świadomym uczestnictwie w komunikacji za pośrednictwem nowych mediów oraz o szansach i zagrożeniach związanych z rozwojem technologii. Przedstawicielem Uniwersytetu SWPS w Radzie Programowej Forum Dziennikarskiego Nagrody Radia ZET im. Andrzeja Woyciechowskiego jest dr Marcin Zaborski.
Czytaj więcej  

Nasze publikacje

Publikujemy w ważnych dla dyscyplin nauki o kulturze i religii oraz nauki o mediach i komunikacji społecznej pismach, takich jak „Teksty drugie”, „Przegląd kulturoznawczy”, „Kultura współczesna”, „Czas kultury”, „Kwartalnik filmowy”, „Pamiętnik teatralny”, „Rocznik Historii Prasy Polskiej", „Zeszyty Prasoznawcze”, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego”, „Studia Medioznawcze”, „Studia Slavica”, „Poradnik Językowy”, „Kultura Media Teologia”, „Studia Politologiczne”, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, „Critical Romani Studies”, „Estetyka i Krytyka”, „Prace Kulturoznawcze”, „Elementy. Sztuka i design”, „Narracje o Zagładzie”, „Kultura i Społeczeństwo" i „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, a także w wysoko punktowanych czasopismach zagranicznych – m.in. „Arts”, „Memory Studies” i „Game Studies”, „Critical Studies in Television, Images. The International Journal of European Film”, „Performing Arts and Audiovisual Communication”, „European Journal of Cultural Studies”. Teksty trafiają też do książek wydawanych w prestiżowych wydawnictwach z ministerialnej listy II, jak Bloomsbury, MIT Press i Routledge.

Od 2022 r. przy Uniwersytecie SWPS afiliowane jest pismo poświęcone badaniom kultury wizualnej „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”.

Popularyzacja nauki

Przekonanie o społecznej misji kadry akademickiej przekłada się na wysokie zaangażowanie w aktywność popularyzatorską. Jesteśmy obecni w mediach tradycyjnych i społecznościowych – od prasy codziennej („Gazeta Wyborcza”, gazety lokalne), przez tygodniki opinii („Polityka”, „Newsweek”, „Tygodnik Powszechny”, „Wprost”), po programy radiowe i telewizyjne oraz liczne serwisy internetowe.

Potencjał popularyzacyjny mają też licznie przez nas podejmowane inicjatywy. Przykładem może być powstały w ramach współpracy dr Sandry Frydrysiak z Martą Majchrzak raport na temat idei siostrzeństwa, stanowiący podwalinę do działań aktywistycznych w tej tematyce. Chodzi o ujawnienie systemowego charakteru problemów kobiet dzięki praktykowaniu siostrzeństwa poprzez dzielenie się doświadczeniami dotychczas często tabuizowanymi.

Dr Monika Weychert wzięła udział w międzynarodowym projekcie badawczo-artystycznym, w ramach programu strategicznego „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” realizowanego w Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Wraz z Rafałem Kosewskim była tam kuratorką wystawy podsumowującej ten projekt: Nostalgia za człowiekiem (27.10–18.11.2022), a zarazem popularyzującej różne nurty Art&Science.

Warto wspomnieć również o współpracy dra Karola Jachymka z Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Filmoteką Szkolną, Fundacją Szkoła z Klasą czy Nowymi Horyzontami Edukacji Filmowej, mającej na celu popularyzację wiedzy w zakresie (pop)kultury młodzieżowej, mediów cyfrowych i praktyk komunikacyjnych typowych dla przedstawicieli i przedstawicielek generacji Z i Alfa (dr Karol Jachymek tworzy m.in. scenariusze zajęć, prelekcji, kursy e-learningowe, a także prowadzi szkolenia dla nauczycieli, edukatorów i rodziców).