Jakie są największe bolączki polskiej szkoły? Wywiad ze Sławomirem Prusakowskim
Wkroczyliśmy w nowy rok szkolny 2022/23. Wciąż nie jest pewne, czy przyniesie on kolejne ograniczenia nauczania stacjonarnego. Polska szkoła dodatkowo mierzy się z wyzwaniem w postaci konieczności integracji uczniów przybyłych z ogarniętej wojną Ukrainy. O tym, czego w tym trudnym okresie potrzeba nauczycielom i uczniom, rozmawiamy ze Sławomirem Prusakowskim – jednym z ekspertów Uniwersytetu SWPS zaangażowanym w projekt „Edukacja na czasie”, realizowany przez wydawnictwo NOWA ERA oraz spółkę SWPS Innowacje. W ramach projektu w ciągu ostatnich lat powstały dwa wartościowe cykle webinarów oraz artykułów dla nauczycieli. Eksperci z naszej uczelni pomagali im przystosować się do pracy zdalnej, umożliwili rozwój kompetencji oraz zapewnili wsparcie psychologiczne w czasie pandemii. Z czasem program został rozbudowany o treści przeznaczone dla dyrektorów szkół oraz nauczycieli wychowania przedszkolnego. Jaki obraz polskiej szkoły wyłania się ze spotkań online z dziesiątkami tysięcy nauczycieli z całego kraju, którzy wzięli udział w webinariach?
Polska szkoła pod lupą
Weronika Książek, redakcja strony internetowej Uniwersytetu SWPS: Gdyby miał Pan wymienić 3 największe bolączki polskich nauczycieli, które udało się zidentyfikować przy okazji dwóch cykli projektu „Edukacja na czasie”, co by to było?
Sławomir Prusakowski To trudne zadanie – polska edukacja nie jest dobrze funkcjonującym obszarem polskiej rzeczywistości. Na pewno pierwszą z bolączek jest niedoinwestowanie. To może się wydawać dość prozaiczne, ale przekłada się na dostępność nowoczesnych technologii i dofinansowanie rozwoju nauczycieli. Drugi obszar to przeciążenie nauczycieli i brak wsparcia psychologów w szkołach przy jednoczesnym wzroście liczby dzieci wymagających wsparcia i psychologicznego zrozumienia ich trudności. Trzeci to przeładowanie klas.
Paradoksalnie największe wyzwania nie są związane z poziomem wiedzy czy kompetencji nauczycieli, choć niestety społeczność nauczycielska w szkołach coraz bardziej się starzeje i po prostu kurczy. Brakuje nam świeżej krwi.
Ma Pan poczucie, że Wasz projekt stanowi adekwatną odpowiedź na te problemy?
Staram się angażować w inicjatywy, w których widzę sens i potrzebę. Więc bez wątpienia tak jest i tutaj. Oczywiście, uważam, że najadekwatniejsza byłaby odpowiedź polegająca na pracy z nauczycielami w ich placówkach nad ich konkretnymi problemami, ale na tym poziomie to nie jest niestety osiągalne. To, co możemy zrobić jako Uniwersytet SWPS wraz z wydawnictwem NOWA ERA, to zebrać potrzeby nauczycieli i na jak najbardziej konkretnym, narzędziowym poziomie odpowiedzieć na te potrzeby. Wierzę, że to się udało. Wskazują na to informacje zwrotne od nauczycieli i statystyki wyświetleń w mediach społecznościowych. Nauczyciele widzą, co otrzymują i nie mają wątpliwości, że warto zainwestować godzinę swojego czasu w to, aby spędzić go z NOWĄ ERĄ i ekspertami z Uniwersytetu SWPS.
Cykl szkoleń „Edukacja na czasie”, oprócz waloru merytorycznego, przyniósł też nauczycielom bezpieczne miejsce spotkań, gdzie mogą podzielić się doświadczeniami. Co nauczycielom daje taka grupa wsparcia?
Przede wszystkim pokazuje, że nie są sami ze swoimi dylematami i wyzwaniami. To bardzo dużo. Bo kiedy pracuje się z ludźmi, nawet ktoś, kto ma wysokie kompetencje, czasem zaczyna wątpić. Zastanawia się, jak to jest, że tyle daje od siebie, a poziom trudności w pracy z młodymi ludźmi wzrasta.
Takie spotkania dają nam poczucie, że idziemy w dobrym kierunku. Wskazują też, co możemy zrobić, żeby było lepiej. Są bardzo cenne dla każdego, kto mierzy się z wyzwaniem uczenia innych.
Pandemia – czas próby dla edukacji
Dla kogo nauczanie zdalne stanowiło większe wyzwanie? Dla uczniów czy dla nauczycieli?
Dla wszystkich. Oprócz uczniów i nauczycieli, mam tu na myśli również rodziców, pracodawców... To był bardzo trudny czas dla całego społeczeństwa. Nauczyciele mieli bardzo utrudnione zadanie, ponieważ musieli poradzić sobie z przejściem na nauczanie online sami, bez systemowego wsparcia.
Dla uczniów to było trudne z zupełnie innego powodu. Brak interakcji społecznych z rówieśnikami spowodował mocne osamotnienie i lęk społeczny u wielu młodych ludzi. Widać to nawet teraz – część uczniów wciąż ma trudności z budowaniem relacji, czują się samotni w tłumie. A do tego doszedł jeszcze atak Rosji na Ukrainę. Spora część małych uchodźców, którzy znaleźli schronienie w Polsce, została dołączona do klas, które już i tak były liczne. Ich obecność na pewno wpływa na sposób nauczania. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie mierzą się w związku z tym z nowymi wyzwaniami.
Czy potrzeby nauczycieli w pandemii zmieniły się? Jeśli tak, to w jakim zakresie? Zwiększył się poziom stresu, praca stała się bardziej wyczerpująca, czy może trudniej było znaleźć czas na odpoczynek kiedy zatarły się granice pomiędzy pracą i życiem domowym?
Tych potrzeb jest całe morze. I nauczyciele z dużą determinacją sobie z nimi radzili. Jako, że też pracuję online, wiem, że olbrzymią trudnością jest spędzanie wielu godzin przed ekranem. Trzeba dodatkowo motywować dzieci, które w każdej chwili mogą zająć się czymś innym, niż lekcja. Konkurencja w postaci innych zakładek przeglądarki jest dla nauczyciela olbrzymim wyzwaniem. Pewnie bywa różnie, ale ci nauczyciele którzy poważnie podeszli do pracy w pandemii, bynajmniej w tym okresie nie wypoczywali. Pracowali wręcz na trzy etaty: prowadząc zajęcia online, przygotowując materiały, usiłując utrzymać relacje ze swoimi uczniami i martwiąc się nad tym, jak ich uczniowie sobie poradzą.
Nauczyciel – czyli kto?
Czy postrzeganie nauczyciela jako „role modela” zmieniło się, odkąd w centrum życia młodych ludzi znalazł się internet?
Internet zmienił cały świat, nie tylko edukację. Jednak na edukacji wycisnął olbrzymie piętno. Nauczyciel przestał być tym nielicznym, który WIE. Każdy młody człowiek może sobie wyszukać informacje, których potrzebuje w internecie, jeśli tylko potrafi przesiać to, co cenne, od tego, co fałszywe. Nauczyciel stał się bardziej inspiratorem – osobą, która może uczyć tego, jak się uczyć i jak szukać rzetelnych informacji. Niestety nauczyciele często tego jeszcze nie dostrzegają. Uczelnie też tego nie dostrzegają, nie przygotowując nauczycieli do ich nowych ról. Do tego oczywiście dochodzi niska pensja. W efekcie jest coraz mniej tych, którzy chcą uczyć i tych, którzy uczą ciekawie wśród młodych nauczycieli.
Nauczyciel to zdecydowanie „zawód na trudne czasy”. Po przeminięciu pandemii spadła na nas wojna w Ukrainie. W polskich szkołach pojawiło się sporo uczniów zza wschodniej granicy, uciekających z okupowanych terenów. Nauczycielom przypadła więc w udziale nowa rola, rola międzykulturowego pośrednika i przewodnika. Co nauczyciele mogą zrobić, by zapobiegać dyskryminacji uczniów z Ukrainy, w jaki sposób mogą pomóc budować dobre relacje w wielokulturowych klasach?
To duże wyzwanie. Z jednej strony nauczyciele robią wiele, by pomagać. Z drugiej strony (znowu zabrzmi to jak marudzenie…) nikt ich do tego nie przygotowuje – na własną rękę szukają zatem sposobów, by wspierać dzieci w integracji. Służymy im pomocą na tyle, na ile tylko się da: już kilka dni po wybuchu wojny w Ukrainie eksperci z naszej uczelni nagrali specjalne webinarium dla nauczycieli, a NOWA ERA stworzyła cykl materiałów pomocnych w przygotowaniu szkoły na proces włączania uczniów ze wschodu w pracę klas.
Jako Uniwersytet SWPS we Wrocławiu wraz z Uniwersytetem Wrocławskim i Instytutem Heweliusza stworzyliśmy już druga książkę terapeutyczną dla dzieci, która pomaga im zrozumieć, co się dzieje i oswoić sytuację po przyjeździe do Polski. Osoby pracujące nad treścią książki, widząc, jak duża jest ta potrzeba, postanowiły wykonać ten projekt pro bono. Nauczyciel stał się bardziej inspiratorem – osobą, która może uczyć tego, jak się uczyć i jak szukać rzetelnych informacji Sławomir PrusakowskiDruga część bajki o Oli i Borysie mówi między innymi o tym, że różne standardy dla naszych gości z Ukrainy i dla dzieci z Polski są konieczne, by ukraińskie dzieci szybciej odnalazły się w nowym miejscu i w pracy z językiem, w którym nawet alfabet różni się od tego, w którym funkcjonowały dotychczas. Do tej książki wraz ze studentką naszego wydziału dołączyliśmy 4 scenariusze lekcji, które mają pomóc nauczycielom pracować na tekście. Dwie lekcje przeznaczone są dla klas 1–3, dwie dla klas 4–6. Zarówno książka, jak i lekcje są do ściągnięcia za darmo ze strony naszego uniwersytetu w wersji cyfrowej. Dzięki naszym sponsorom, takim jak Klub Rotary czy Miasto Wrocław, druga część bajki została wydana w 22 tysiącach egzemplarzy, które również za darmo dystrybuujemy i po które można się do nas zwracać. Oczywiście drukowane książki rozchodzą się jak świeże bułeczki – zapotrzebowanie jest ogromne.
Jeden z prowadzonych przez Pana webinarów dotyczył motywacji. Jak pracować nad motywacją u nauczycieli? To przecież zawód w ogromnym stopniu narażony na wypalenie zawodowe, wymagający i wyczerpujący psychicznie. Jak nie stracić tego cennego powołania do dzielenia się wiedzą? Jak nauczyciele mogą zadbać o swój psychiczny komfort?
Dobre pytanie, ale jeśli mogę, to po odpowiedź odeślę do webinaru. Tam można znaleźć wiele pomysłów na działania. Na zachętę powiem tylko, że warto doceniać nauczycieli i warto, aby oni sami pamiętali o swojej wartości jako pracownicy, bo dobra edukacja to sukces naszego kraju w przyszłości. Bez dobrej edukacji nie mamy co liczyć na dobrą przyszłość.
Edukacja na czasie
Program „Edukacja na czasie”, realizowany przez SWPS Innowacje oraz wydawnictwo NOWA ERA to cykl szkoleń oraz artykułów eksperckich dla nauczycieli, w którym psychologowie oraz pedagodzy dzielą się swoją wiedzą i zapewniają kompleksowe wsparcie nauczycielom i dyrektorom placówek.
Początkowo głównie projekt ten pomagał im radzić sobie z wyzwaniami w dobie pandemii, z czasem jednak stał się uniwersalną platformą do wymiany doświadczeń i doskonalenia kompetencji miękkich.
Pierwszy cykl webinarów i szkoleń zorientowany był na relacje nauczycieli z uczniami i rodzicami. Kładł również nacisk na to, jak w czasie pandemii koronawirusa zadbać o własne, by nie paść ofiarą wypalenia zawodowego.
Zobacz stronę pierwszej edycji cyklu „Edukacja na czasie. Nauczyciel”
Obejrzyj materiały edukacyjne
W drugim cyklu eksperci Uniwersytetu SWPS wzięli na warsztat zagadnienia ważne z perspektywy ucznia – czyli m.in. integracji międzykulturowej, podtrzymywaniu motywacji, sposobach komunikacji z młodzieżą i rozbudzaniu umiejętności krytycznego myślenia. Prowadzący pochylili się także nad potrzebami dyrektorów szkół.
Zajrzyj na stronę projektu „Edukacja na czasie”
Jeśli jesteś zainteresowany realizacją webinariów dla swojej organizacji lub firmy, skontaktuj się z nami – zapraszamy do współpracy z SWPS Innowacje.
Ekspert programu „Edukacja na czasie”:
Zobacz inne aktualności
