Profesor Krzysztof Abriszewski porządkuje świat w „Głosach Humanistyki”
Profesor Krzysztof Abriszewski: „O wiedzy nie powinniśmy myśleć w kategoriach czegoś, co ktoś ma w głowie i podczas kontaktu z innymi ludźmi im to przekazuje. Kluczowa jest bowiem sama sytuacja spotkania i rozmowy”.
W dwunastym odcinku „Głosów Humanistyki” rozmawiamy o filmach fantastycznych, filozofii i wiedzy naukowej.
Toruński głos humanistyki
Na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu odbyliśmy rozmowę z dr. hab. Krzysztofem Abriszewskim, prof. UMK. Przywitał nas serdecznym uściskiem dłoni i zaprosił na kawę z automatu przy niewielkiej stołówce. Z kubkami w dłoniach ruszyliśmy w głąb budynku. Przemierzaliśmy korytarze i schody, mijaliśmy kolejne drzwi i zakręty – bez przewodnika łatwo byłoby się tutaj zgubić, ale profesor Abriszewski prowadził nas pewnym krokiem. Przed wejściem do jego gabinetu zauważyliśmy tabliczki informacyjne dotyczące pracowników katedry. Jedna miała doczepioną małą karteczkę z flagą Ukrainy i napisem „I stand with Ukraine”. Obok była antyrama z fotografiami profesora oraz opisem jego działalności naukowej.
Gabinet okazał się przestronny. Znajdowały się w nim podłużny stół z kilkoma krzesłami, dwa biurka oraz półki i szafki wypełnione książkami. Ściany zdobiły różne obrazy i zdjęcia – część z nich, jak wyjaśnił profesor, należała do poprzedniej użytkowniczki tego miejsca. Na jednej z półek stały jego własne publikacje. Nad biurkiem przymocowana była tablica korkowa, a na niej – uczelniane ogłoszenia, zdjęcia i świąteczne pierniczki.
Na jednej ze ścian wisiały trzy kalendarze – z ilustracjami Beksińskiego, Wilq Superbohaterem oraz postaciami z „Kajka i Kokosza”. Profesor z entuzjazmem pokazał nam kilka plakatów filmowych, które zabrał ze swojego poprzedniego gabinetu. Zastanawiał się, czy zawiesić je i tutaj. Były wśród nich grafiki z „Ricka i Morty’ego” oraz plakat z Dalekiem z „Doctora Who”. Rozmowa naturalnie zeszła na temat filmów i seriali, po czym płynnie przeszliśmy do dyskusji o projekcie SOWA, w ramach którego profesor prowadzi swoje badania.
Czy profesor Krzysztof Abriszewski jest superbohaterem, którego szukamy?
SOWA w akademii
Profesor Krzysztof Abriszewski to kulturoznawca i filozof, którego zainteresowania badawcze koncentrują się na teorii aktora-sieci (ANT) oraz jej zastosowaniach w analizie kulturowej. Jego praca obejmuje również socjologię wiedzy, badanie roli wiedzy w społeczeństwie oraz kulturowych funkcji filozofii. Zajmuje się zagadnieniami nowoczesności i modernizacji kulturowej, a także wpływem popkultury na współczesne społeczeństwo.
Jako tłumacz przybliżył polskim czytelnikom między innymi prace takich autorów, jak Bruno Latour, Stanley Fish, Josef Mitterer, Jesper Juul czy John Law.
Na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu pełni funkcję kierownika Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej. Był uczestnikiem Forum Humanistycznego (działającego do 2014 r.), które integrowało badaczy z różnych dziedzin nauki. W latach 2010–2022 angażował się w prace Komitetu Naukoznawstwa Polskiej Akademii Nauk. Jest także członkiem zespołu badawczego SOWA (Społeczne Obiegi Wiedzy). Rozmowa z profesorem rozpoczęła się właśnie od projektu SOWA. To inicjatywa badawcza mająca na celu analizę, jak wiedza funkcjonuje w społeczeństwie: jak jest tworzona, przekazywana i wykorzystywana.
Dowiedz się więcej o projekcie SOWA
Profesor zwrócił uwagę, że wiedza naukowa to tylko jedna z wielu perspektyw, które kształtują naszą rzeczywistość. Wspomniał o trudnościach w zdefiniowaniu samego pojęcia wiedzy oraz jej przekazywania – nie jest to tak proste, jak mogłoby się wydawać.
Okazuje się, że w kontekście pozaakademickim jesteśmy rzecznikami ogólnej wiedzy naukowej, nie tylko tej z własnej dyscypliny.
Badacz i miłośnik popkultury
Kultura popularna to nie tylko przedmiot badań profesora Abriszewskiego, ale także jego pasja. Choć film czy literatura fantastyczna są dla niego formą rozrywki, nie mogą się obyć bez refleksji naukowej. Swoimi przemyśleniami dzieli się podczas corocznego konwentu fantastyki Copernicon, a jego prelekcje ukazują wątki filozoficzne obecne w popkulturze. O filmach mówi także w cyklu „Spotkania filozoficzne” w Centrum Sztuki Współczesnej, analizując dzieła kinematografii przez pryzmat filozofii i nauk o kulturze.
Badanie kultury popularnej to badanie tego, jak bezpośrednio doświadczamy świata.
Autor wielu publikacji naukowych
Profesor Abriszewski jest autorem i współautorem wielu publikacji naukowych, m.in.:
- „Kulturowe funkcje filozofowania” (Wydawnictwo Naukowe UMK, 2013);
- „Wszystko otwarte na nowo. Teoria Aktora-Sieci i filozofia kultury” (Wydawnictwo Naukowe UMK, 2010);
- „Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura” (Universitas, 2008);
- „Przyroda i porządek społeczny w Studiach nad Nauką” – rozdział w monografii naukowej „Badanie środowiska przyrodniczego w naukach humanistycznych, społecznych i przyrodniczych” (Wydawnictwo Naukowe UMK, 2024);
- „Tytus, komizm i nowoczesność” – rozdział w książce „Tytus, Romek i A’Tomek i twórczość komiksowa Henryka J. Chmielewskiego” (Wydawnictwo Naukowe UMK, 2024);
- „Rozmowa ludzkości i miękkie fakty. Autoetnograficzne ujęcia pozaakademickiej obecności humanistyki” – artykuł w dwumiesięczniku Teksty Drugie (Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, 2023).
Kiedy znudził nam się kosmos?
W trakcie rozmowy pojawiło się pytanie o rolę teorii w naukach społecznych i humanistycznych. Profesor zauważył, że często spotykamy się z zarzutem, że humanistyka jest pełna „nudnych rzeczy”, których znaczenie dla społeczeństwa nie od razu jest oczywiste. Podkreślił jednak, że to właśnie te „nudne” koncepcje pozwalają nam na głębsze rozumienie świata i systematyzację myśli. Bez nich nauka szybko przekształciłaby się w zbiór chaotycznych opinii.
Nie mogło zabraknąć również wątku popkultury – profesora Abriszewskiego fascynuje interpretacja filmów jako narzędzia analizy społecznej. Zastanawialiśmy się, dlaczego fantastyka tak często staje się inspiracją dla najciekawszych rozważań filozoficznych. Profesor zauważył, że dzieła kultury popularnej mogą pełnić funkcję „zbiorowego mechanizmu refleksji”, pozwalając nam w bezpieczny sposób konfrontować się z trudnymi tematami – takimi jak zmiany społeczne, kryzysy polityczne czy rozwój technologii.
Czego się dowiesz w tym odcinku
Rozmowa z profesorem Krzysztofem Abriszewskim otwiera nowe perspektywy – pełne nieoczywistych związków między nauką, popkulturą i codziennym życiem. Jeśli zastanawiasz się, po co nam teorie w naukach społecznych, jaką rolę pełnią filmy w kształtowaniu naszej refleksji nad światem lub dlaczego akademia wciąż wraca do pytań, które mogą się wydawać nudne – ten odcinek jest dla ciebie! Profesor z pasją i błyskotliwością pokazuje, że humanistyka nie tylko pomaga lepiej zrozumieć świat, lecz także uczy myśleć w sposób, który może zmieniać rzeczywistość.
W tym odcinku znajdziesz odpowiedzi na pytania:
- Dlaczego popularyzacja to nie zawsze dobre określenie?
- Jak badać badaczy i badaczki?
- Czym jest mityzacja polityczna?
- Po co nam teoria i dlaczego się nią zajmujemy?
- Czym wiedza naukowa różni się od pozanaukowej? I do czego jest potrzebna?
- Dlaczego kultura popularna jest ważna?
- Czym jest zbiorowy mechanizm refleksji?
- Czy badania empiryczne są zbędne?
- Po co humanista chodzi do kina?
Jeśli chcesz poznać więcej inspirujących postaci humanistyki i nauk społecznych, śledź media społecznościowe „Głosów Humanistyki” i bądź na bieżąco z kolejnymi odcinkami!
Zobacz inne aktualności
