Romantyzm dzisiaj. Profesor Arkadiusz Bagłajewski w „Głosach Humanistyki”
Profesor Arkadiusz Bagłajewski: „Literatura okolicznościowa pisana po katastrofie smoleńskiej nie potrafi wypracować własnego języka dla doświadczeń zbiorowych, tylko sięga po język romantyczny. Było dla mnie rzeczą zdumiewającą, jak pewna problematyka, która wydawała się problematyką wyłącznie historycznoliteracką, zaczyna w kulturze odżywać”.
Dlaczego warto dziś czytać romantyków? Czy idee sprzed dwóch stuleci nadal kształtują polską codzienność? Posłuchaj czternastego odcinka podcastu „Głosy Humanistyki”!
W słonecznym Lublinie
Na spotkanie z profesorem Arkadiuszem Bagłajewskim udaliśmy się pieszo, podziwiając uroki Lublina, oświetlonego ciepłymi promieniami wiosennego słońca. Choć na chodnikach jeszcze leżał śnieg, spacer okazał się bardzo przyjemny. Przeszliśmy obok kilku budynków uniwersyteckich i dotarliśmy do Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (UMCS).
Znalezienie gabinetu profesora nie było łatwe, ale po kilku mniej lub bardziej udanych próbach dotarliśmy na miejsce. Po drodze mijaliśmy liczne plakaty – informacyjne i artystyczne. Szczególną uwagę zwróciliśmy jednak na ścianę, którą przecinało podłużne pęknięcie. Studenci zakleili je dziesiątkami kolorowych plastrów, tworząc własną, spontaniczną sztukę wśród uczelnianych korytarzy.
W gabinecie profesora zwróciliśmy uwagę na drewnianą mównicę oraz kolażowe grafiki na ścianach, przedstawiające różne kierunki studiów. Pokój był pełen książek – na regałach nie tylko standardowe publikacje literackie, ale i rzadkie, kolekcjonerskie wydania. A także płyta winylowa z wizyty Czesława Miłosza w Lublinie w 1981 r. A na biurku – najnowszy numer miesięcznika „Nowe Książki”, którego profesor był bohaterem.
Usiedliśmy przy dużym drewnianym stole, a profesor podsunął nam talerze pełne ciastek i cukierków. Z zaciekawieniem słuchaliśmy, jak opowiada o swojej codzienności. Jak najszybciej włączyliśmy nagrywanie, aby inni również mogli to usłyszeć.
Czy profesor Bagłajewski jest superbohaterem, którego szukamy?
Kresy nauk polonistycznych
Profesor Arkadiusz Bagłajewski to literaturoznawca polonistyczny. Specjalizuje się w polskim romantyzmie i literaturze współczesnej. Jako historyk i krytyk literatury polskiej oraz badacz literatury porozbiorowej przez lata komentował dzieła romantyków – takich jak Zygmunt Krasiński czy Kornel Ujejski – oraz recenzował literaturę nową i najnowszą. Jest autorem licznych esejów literackich oraz opracowań dotyczących literatury emigracyjnej.
Był związany z kwartalnikiem literackim „Kresy” od początku jego istnienia (w latach 1989–2010) i przez 15 lat pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma.
Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Komitetu Nauk o Literaturze PAN oraz Rady Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych. Kilkakrotnie był przewodniczącym jury Nagrody Literackiej Miasta Radomia, a od 2018 r. jest zastępcą przewodniczącego Konferencji Polonistyk Uniwersyteckich (KPU). Prowadził Warsztaty Literackie w Centrum Kultury w Lublinie, opiekował się Studenckim Kołem Naukowym Polonistów.
Osoba ceniona przez uczelnię, miasto i państwo
Profesor Arkadiusz Bagłajewski zdobył liczne nagrody, m.in.:
- trzy Nagrody Rektora UMCS II stopnia oraz jedną III stopnia,
- cztery Nagrody Prezydenta Miasta Lublin za Upowszechnianie Kultury,
- nagrodę indywidualną Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia,
- Srebrny oraz Złoty Krzyż Zasługi.
Autor i współautor wielu publikacji naukowych
Wśród publikacji profesora warto wymienić następujące:
- „Ostatni romantyk. Twórczość liryczna Kornela Ujejskiego” (Lublin 1999, Wydawnictwo UMCS);
- „Poezja »trzeciej epoki«. O twórczości Zygmunta Krasińskiego w latach 1836-1843” (Lublin 2009, Wydawnictwo UMCS);
- „Mapy dwudziestolecia 1989-2009. Linie ciągłości” (Lublin 2012, Wydawnictwo UMCS)
- „Obecność romantyzmu” (Lublin 2015, Wydawnictwo UMCS);
- „Inny Krasiński” (Lublin 2021, Wydawnictwo UMCS);
- „Zapomniany romantyzm. W kręgu tematów i twórców romantyzmu krajowego” (Lublin 2024, Wydawnictwo UMCS).
Ponadto opracował, a także opatrzył objaśnieniami i komentarzem nową edycję „Skarg Jeremiego” Kornela Ujejskiego (Kielce 2024, Pewne Wydawnictwo).
A prywatnie?
Profesor Bagłajewski jest entuzjastą kina. Codziennie ogląda produkcje z pokaźnej domowej filmoteki, w której znajduje się ponad tysiąc płyt. Szczególnie lubi filmy w reżyserii Antonioniego, Felliniego, Mankiewicza czy bardzo wczesnego Bergmana, zaś z polskich twórców – wczesną twórczość Lenartowicza i obrazy Leszczyńskiego. Obserwacjami z seansów dzieli się na Instagramie (@arkbaglajewski). Stale uzupełnia wiedzę, oglądając kolejne dzieła i czytając książki filmoznawcze.
Przyjemność sprawia mu również czytanie. Ceni dobre przekłady, w których osoby tłumaczące są artystkami i artystami języka polskiego. Lubi literaturę trudną – autorów takich jak V. Nabokov, S. Bellow, J.M. Coetzee, O. Pamuk oraz S. Aleksijewicz. Na jego półkach znajdziemy także dobre reportaże czy niemieckie i anglosaskie biografie.
Odpoczywa podczas długich spacerów, układając w głowie myśli.
Zakorzenieni w romantycznej przeszłości
Rozmowa z profesorem Bagłajewskim dotyczyła wielu zagadnień – od romantycznego mesjanizmu po współczesne problemy literatury. Opowiedział nam o swojej drodze badawczej:
Teksty romantyczne wzbudzały we mnie opór. Miałem problemy z ich zrozumieniem, one były dziwne, one były obce, były trudne. Ale byłem też troszkę dziwnym młodym człowiekiem, dla którego właśnie ta trudność była wyzwaniem. I to mnie ciekawiło – dlaczego to jest takie trudne?
Profesor wyjaśnił, dlaczego romantyzm jest nadal obecny w polskiej kulturze, a współcześni twórcy i twórczynie wciąż sięgają po romantyczne formy wyrazu. Choć romantyzm może się jawić jako zapomniana epoka, w dalszym ciągu kształtuje nasze rozumienie wolności, tożsamości narodowej i sprawiedliwości. Dzisiejsze metody badawcze wychodzą poza klasyczne ramy analizy literatury, które często ograniczają się do jej historycznego kontekstu. Nasz rozmówca podkreślił aktualność tematów poruszanych przez romantyków – zwłaszcza w wymiarze społecznym i politycznym – oraz opowiedział, jak łączy refleksję nad literaturą z bieżącymi wyzwaniami, takimi jak zmiany społeczne i kryzysy polityczne, czy pytaniami o przyszłość narodu.
Posłuchaj pasjonującej rozmowy!
Interesujesz się literaturą, historią i polityką? Ciekawi cię, jak przeszłość wpływa na nasze dzisiejsze rozumienie świata? Być może po wysłuchaniu rozmowy z prof. Bagłajewskim spojrzysz inaczej na literaturę romantyzmu – odkryjesz, jak bardzo pozostaje aktualna i jak silnie oddziałuje na współczesne debaty społeczne oraz polityczne.
Pewne diagnozy już są obecne, literatura je zapisała, krytyka literacka przełożyła na inny dyskurs, a my nie chcemy z tego korzystać. To jest moment bolesny dla humanisty.
W tym odcinku znajdziesz odpowiedzi na pytania:
- Czym jest literaturoznawstwo?
- Na czym polega mesjanizm smoleński?
- Czy do pracy jest potrzebna cisza?
- Jakie są wady reportażu dziennikarskiego?
- Gdzie najlepiej się odpoczywa?
- Co krytyk literatury czyta w czasie prywatnym?
- Do czego prowadzi „queerowanie” Konopnickiej?
- Czy romantyzm jest niebezpieczny?
- Dlaczego powinniśmy słuchać literaturoznawców?
- Z czym obecnie mierzą się autorzy?
- Co może na nowo zdefiniować literaturę?
Jeśli chcesz poznać więcej inspirujących postaci humanistyki i nauk społecznych, śledź media społecznościowe „Głosów Humanistyki” i bądź na bieżąco z kolejnymi odcinkami!
Zobacz inne aktualności
