Pierwsze wydanie podręcznika akademickiego „Kulturowe ramy zachowań społecznych”, opublikowane w 2009 r., zostało przyjęte przez środowisko naukowe z ogromnym uznaniem. Wkrótce po wydaniu publikacja prof. Pawła Boskiego otrzymała Nagrodę Teofrasta i tytuł najlepszej książki psychologicznej oraz nagrodę im. Władysława Witwickiego. Przez studentów nazywana jest „biblią psychologii międzykulturowej”. Z racji intensywnego rozwoju tej dyscypliny oraz przyrastającej w ostatnich latach liczby badań naukowych, narodziła się potrzeba przygotowania zaktualizowanego i poszerzonego wydania podręcznika, który 21 marca 2022 r. trafi do rąk czytelników.
Kompendium wiedzy na temat różnorodności kulturowej
„Kulturowe ramy zachowań społecznych” to wyjątkowa książka, oparta na długoletnim doświadczeniu badawczym i dydaktycznym, a także aktywnym udziale w międzynarodowym ruchu naukowym prof. Pawła Boskiego, prekursora psychologii międzykulturowej w Polsce.
Ta uznana publikacja przedstawia ramy, a więc uwarunkowania kulturowe zachowań społecznych ludzi, a także dla kształtu procesów psychicznych wychodzących poza zakres psychologii społecznej. Drugie wydanie książki rozszerza i pogłębia stan wiedzy w dyscyplinie w stosunku do tego sprzed ponad 10 lat. Dotyczy to zarówno ważnych prac, jakie ukazały się w literaturze światowej, jak i osiągnięć autora i jego zespołu. Ponadto dokonane zostały zmiany kompozycyjne poszczególnych rozdziałów w kierunku większej przejrzystości omawianych problemów. Należy podkreślić, że „Kulturowe ramy zachowań społecznych” to książka o wyraźnie zaznaczonych cechach monografii: autor przedstawia własną perspektywę psychologii międzykulturowej, daleką od referowania poglądów i wyników badan innych autorów. Wkład twórczy wyraża się zarówno w krytycznych omówieniach klasycznej literatury, jak i w znaczącej obecności własnych koncepcji teoretycznych popartych wynikami badań prowadzonych wespół z magistrantami i doktorantami.
Dla czytelników książka ta będzie stanowić prawdziwe kompendium wiedzy na temat m.in.:
- uniwersalizmu i relatywizmu praw naukowych w psychologii, czyli o miejscu kultury w zaprogramowaniu ludzkiej psychiki (co to znaczy, że psychologia jest nauką o Dziwakach i dlaczego tak się dzieje?);
- ekokulturowego modelu uwarunkowań psychiki i wpływu środowiska naturalnego na kształt życia zbiorowości je zamieszkujących oraz na psychologiczne wyposażenie jednostek będących członkami tych społeczności (Np. dlaczego znaczne populacje naszego gatunku nie mają w swej diecie mleka i co z tego wynika?);
- psychologicznych wymiarów kultury od koncepcji klasycznych do aktualnych propozycji GLOBE, wartości w ujęciu Shaloma Schwartza oraz Ronalda Ingleharta (jak wygląda życie ludzkie w kulturach hierarchicznych, kolektywizmu rodzinnego, czy unikania niepewności);
- Profilów ja niezależnego i ja współzależnego na mapie kultur świata, z centralnym pytaniem: czy ludzie wszędzie dążą do podnoszenia poczucia własnej wartości?;
- epistemologicznych wymiarów kultury – atrybucji przyczynowych, społecznych aksjomatów oraz światopoglądów, a także kultury myślenia oraz różnic epistemologicznych w kulturach Wschodu i Zachodu (czy kanony myślenia logicznego a zwłaszcza przestrzegania prawa niesprzeczności obowiązują uniwersalnie?);
- tożsamości rodzajowej, kulturowej oraz problematyki stereotypów (w czym wyraża się tożsamość kulturowa i rożni od społecznej?);
- charakterystyki Polski na kulturowej mapie Europy, czynników kulturotwórczych oraz wewnętrznych podziałów kulturowych (dlaczego przez wieki tak bardzo kłócimy się między sobą o kształt życia wspólnego w Polsce?);
- problematyki migracji, akulturacji i osobowości dwukulturowej – z nakreśleniem historii 200 lat polskiego wychodźstwa (dlaczego Polacy są najbardziej migrującym narodem w Europie?),
- idei wielokulturowości i etnorelatywizmu oraz ich realizacji w polityce społecznej i działalności edukacyjnej (czym jest w zamyśle i w praktyce wielokulturowość i dlaczego jej przyjęcie napotyka na trudności realizacyjne?).
Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN przy wsparciu i pod patronatem Uniwersytetu SWPS.
Prof. Paweł Boski z pierwszym wydaniem swojej publikacji.
Struktura podręcznika odpowiada harmonogramowi autorskich wykładów w trakcie roku akademickiego. Prof. Paweł Boski przekazuje wiedzę za pomocą barwnego, przystępnego języka. Analizowane zjawiska, nierzadko odległe kulturowo od doświadczeń polskiego czytelnika, przybliża za pomocą opisu wyników badań, jak również ilustruje je blokami poszerzającymi wiedzę i obszernym, unikatowym materiałem ilustracyjnym.
Wszystkich ludzi na świecie jest ponad 7 miliardów. Żyją oni w 193 suwerennych krajach będących członkami ONZ i posługują się około 6000 języków. Co z tych wielkości, rozproszenia i dysproporcji regionalnych/kontynentalnych wynika dla psychologii? (...) Rozwój nauki wymagał postawienia nowych pytań badawczych o kulturowe uwarunkowania ludzkich myśli, uczuć i zachowań społecznych. Blisko 1000 stron „Kulturowych ram zachowań społecznych” to przewodnik towarzyszący w tej przygodzie intelektualnej, której celem jest uzyskanie kwalifikacji profesjonalnych psychologa międzykulturowego.
prof. Paweł Boski
fragment podręcznika „Kulturowe ramy zachowań społecznych”
Wojenny kontekst – słowo od wydawcy
Wydanie I nie było zbieżne czasowo z jakimiś szczególnymi wydarzeniami w świecie, do których mogło się odnosić. Pod tym względem okoliczności historyczne wydania II są zasadniczo różne. Książka ukazuje się w dwa lata od nastania epidemii Covid-19, której liczba ofiar przekroczyła 6 milionów, zmieniając jednocześnie styl codziennego funkcjonowania całych społeczeństw. Nasze działania w pracy i poza nią przybrały postać online. Tego ludzkość uprzednio nie doświadczyła.
Gdy wydawać się mogło, że epidemia zmierza ku naturalnemu końcowi, 24 lutego 2022 r. wybuchła wojna Rosji przeciwko Ukrainie – wojna, jakiej przynajmniej w Europie nie znaliśmy od 1945 r. Szok tych wydarzeń nasila się, gdy PWN i autor wchodzą ponownie na rynek książek naukowych.
W przypadku prac akademickich w naukach społecznych kontekst ich ukazania się może wpływać na sposób odbioru. Pragnę wspomnieć o dwóch zagadnieniach mogących ulec temu odmiennemu odczytaniu. Pierwsze wiąże się z badaniami międzykulturowymi, które wyraziście ukazują podobieństwa Polski i Rosji. Jak to może być? – zapyta zdziwiony, a nawet zaniepokojony czytelnik, skoro pozycje obu krajów i ich obywateli są tak krańcowo różne w obliczu tej wojny: jedni są agresorami, a drudzy uruchamiają potencjał działań pomocowych na niespotykaną skalę.
Książka stała się zamkniętą całością przed wybuchem wojny i odpowiedzi na to nurtujące pytanie czytelnik w niej nie znajdzie. Ograniczmy się więc do lakonicznego stwierdzenia, że podobieństwo kulturowe Rosji i Ukrainy jest jeszcze większe a nie uchroniło ono przed brutalnością noszącą znamiona ludobójstwa.
Drugie zagadnienie, zresztą nieodległe, to zaskoczenie związane ze skalą pomocowego zaangażowania Polaków przyjmujących uchodźców do domów, pod swój dach. Kontrastuje to wyraźnie z postawami rezerwy i niechęci wobec uchodźców z Bliskiego Wschodu a latach 2015–2016, a także w trakcie kryzysu na granicy polsko białoruskiej pod koniec 2021 r. Skąd aż taka zmiana? W zamkniętej książce nie ma odpowiedzi na to pytanie, ale zawiera ona materiał pozwalający na sformułowanie hipotez wyjaśniających. Orientacja humanistyczna, o której dużo w „Kulturowych ramach zachowań społecznych”, jest potencjałem takich działań, wymagających jednak zaistnienia warunków uruchamiających. Warunki takowe wystąpiły w postaci paraleli do wydarzeń przeszłych, tworzących zapis doświadczeń historycznych Polaków.
Zrozumieć globalny świat i pomóc innym dawać sobie w nim radę: wyjątkowa psychologia międzykulturowa na Uniwersytecie SWPS
Psychologia międzykulturowa bada zależności między kulturą a psychiką człowieka, grup i organizacji. Pomaga zrozumieć różnorodność kulturową oraz jej wpływ na nasze zachowanie, decyzje, jakie podejmujemy, oraz sposób, w jaki interpretujemy otaczający nas świat. Warunki środowiska naturalnego, język, wartości i normy kulturowe, wierzenia o prawach rządzących ludzkim życiem, kształtują naszą percepcję otaczającego świata, doświadczane i wyrażane emocje, style myślenia, zachowania społeczne i tożsamości. Własne i cudze migracje prowadzą do kontaktów międzykulturowych, w których odczuwamy zarówno ożywczą fascynację nowością, jak i trudności zrozumienia, komunikacji oraz konflikty. Nabywając obok własnej kulturę wcześniej obcą, stajemy się coraz częściej osobami dwukulturowymi. Jako psychologowie pomagamy innym ludziom w znajdowaniu kluczy do międzykulturowej komunikacji i współpracy.
Specjalność psychologia międzykulturowa na studiach psychologicznych na Uniwersytecie SWPS to wyjątkowy program stworzony przez najwybitniejszy autorytet w tej dziedzinie w naszym kraju. Prof. Paweł Boski jest współtwórcą specjalności oraz kierownikiem zespołu opracowującego program studiów, o których mówi:
– Zapewniają one zarówno fascynującą przygodę intelektualną, jak i przygotowanie do coraz bardziej poszukiwanego zawodu psychologa międzykulturowego.
W dzisiejszym niespokojnym świecie, targanym konfliktami, kompetencje psychologów międzykulturowych są bowiem na wagę złota. Z ich konsultacji korzystają instytucje państwowe, organizacje biznesowe, sektor NGO oraz instytucje edukacyjne. Absolwenci specjalności stworzonej przez prof. Boskiego prowadzą szkolenia i treningi, a także mediacje w konfliktach o podłożu kulturowym w korporacjach i zespołach wielokulturowych. Podejmują prace nad adaptacją uchodźców oraz imigrantów ekonomicznych. Są dobrze przygotowani do zarządzania kulturowego w szkołach międzynarodowych oraz uczelniach skupiających studentów międzynarodowych.
Dowiedz się więcej na temat psychologii międzykulturowej na Uniwersytecie SWPS
prof.
Paweł Boski
Prekursor psychologii międzykulturowej w Polsce najpierw w Instytucie Psychologii PAN (od 1994 r.), a następnie w Uniwersytecie SWPS (od 1997 r.), gdzie jest kierownikiem Katedry Psychologii Międzykulturowej, jedynej tego typu placówki w Polsce. Pracował wiele lat w Afryce (Nigeria), Ameryce Północnej i krajach UE. Prowadzi badania w zakresie akulturacji psychologicznej osób migrujących do krajów nowego osiedlenia oraz wielokulturowości we współczesnym świecie a także badania porównawcze w zakresie wartości, tożsamości kulturowej, relacji między grupami kulturowymi, tolerancji na odmienność kulturową. W tych obszarach lokują się jego liczne publikacje polsko- i anglojęzyczne. Jest autorem wielokrotnie nagradzanego podręcznika pt. „Kulturowe ramy zachowań społecznych” (2010, 2022), a także współautorem książki popularnonaukowej „Podróże psychologiczne przez kultury świata” (2015) – zbioru refleksji z podróży, zaprezentowanych w kontekście wiedzy z zakresu psychologii międzykulturowej i antropologii. W 2018 r. otrzymał Nagrodę Doświadczonego Badacza – to wyróżnienie przyznawane od 2012 r. przez Zarząd Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej: dla doświadczonych badaczy za znaczące osiągnięcia z psychologii społecznej na arenie międzynarodowej.